Łączą nas ptaki – sztuka i ekologia dla najmłodszych

Migracje ptaków od zawsze fascynują i działają na wyobraźnię. W dzieciństwie utrwaliły nam się sielskie obrazy – jaskółki, jako pierwsi posłańcy wiosny, klucze żurawi czy bocian Kuba z „Urwisów z Doliny Młynów”. Powrót ptaków kojarzy się ze zmianą i z nadzieją. Migracje są zjawiskiem fascynującym i bardzo złożonym. Badania naukowe, dotyczące ptasich wędrówek, rozpoczęły się nieco ponad sto lat temu, a wiedza choć wciąż fragmentaryczna, na bieżąco jest uzupełniana o nowe odkrycia. Przekonaliśmy się również, że powrót ptaków nie jest taki pewny – wielu naszych skrzydlatych przyjaciół opuszczających nas jesienią, żegnamy na zawsze. Oprócz wyczerpania, głodu, trudnych warunków atmosferycznych, na ich drodze staje jeszcze jedna przeszkoda – człowiek. 

W grudniu 2017 r. narodził się pomysł by jako „Teatr Księżyc” zrealizować spektakl lalkowy związany z zagrożeniami, na które współcześnie narażone są migrujące ptaki. Prowadziliśmy warsztaty z dziećmi i młodzieżą, w ramach akcji „Łączą nas ptaki” stworzonej przez Barbarę Grzebulską i Przemysława Gumułkę z fundacji Psubraty laczanasptaki.pl. Dotyczyły one problemów skrzydlatych przyjaciół w rejonie śródziemnomorskim. Dzieci rysowały zagrożone gatunki ptaków, a następnie ich rysunki były przesyłane w pakiecie razem z listami (w języku polskim i angielskim) do szkół na Maltę. To tam migrujące ptaki są wyłapywane w klatki lub zabijane przez myśliwych w czasie wiosennych i jesiennych przelotów. W projekcie chodziło o nawiązanie pewnej nici porozumienia z rówieśnikami – być może w przyszłości, pamiętając o trosce ze strony dzieci z Polski, nie będą kontynuować „tradycji” swoich dziadków i ojców. 

Postanowiliśmy rozwinąć temat i docierać z tym przekazem poprzez medium teatru. Projekty naszych lalek teatralnych powierzyliśmy dzieciom i ich zdolnym rękom. W tym celu ogłosiliśmy konkurs „Łączą nas ptaki – projektujemy lalki teatralne” skierowany w pierwszej kolejności do grup już wcześniej biorących udział w warsztatach. Do spektaklu wybraliśmy 11 ptasich bohaterów, jednak wszystkich nadesłanych prac było znacznie więcej – około 80. W konkursie udział wzięły cztery grupy dzieci: Grupa Artystyczna Tęcza z Cieszyna, Zabawa w Artystę z Tworogu, MOK „Chemik” z Kędzierzyna-Koźla, Nasza Dobra Szkoła z Katowic.

Wybór był trudny, prace charakteryzowała duża inwencja i wrażliwość twórcza. Zwracaliśmy uwagę nie tylko na stronę artystyczną, ale także praktyczne zastosowanie projektów, które ostatecznie miały zaistnieć jako bohaterzy spektaklu teatralnego. Wszystkie rysunki wyróżniliśmy prezentując w formie pokonkursowej wystawy. 

Dzieci bardzo żywo reagują na problemy związane ze zwierzętami i środowiskiem naturalnym i tego typu akcje są dobrą lekcją empatii i uczą postaw obywatelskich. Ta nić porozumienia, pomiędzy dziećmi z Polski i Malty jest bardzo ważna. Do nich należy przyszłość. 

13 lutego br. w Zamku Cieszyn odbył się uroczysty wernisaż. Zależało nam aby dzieci, rodzice i zaproszeni goście dowiedzieli się jak najwięcej zarówno na temat migracji, lecz przede wszystkim o zagrożeniach powodowanych ze strony człowieka, których doświadczają wędrujące ptaki. Skala bezmyślnej rzezi, jaką kraje okręgu śródziemnomorskiego zgotowały ptakom, poraża. Okazało się, że licznie przybyła publiczność, tym tematem była bardzo zainteresowana. 

Naszym gościem specjalnym był, znany ze spacerów ornitologicznych, współautor książki „Ptaki Cieszyna” Henryk Linert. Krótki wykład zakończył się masą pytań dotyczących wędrówek – „Dlaczego tak jest?”, „Jak możemy pomóc?”. Polowania na ptaki podczas przelotów przestawiają wyobraźnię. To zamach na nasze wyobrażenia dotyczące nieskrępowanej wolności, którą symbolizują migrujące ptaki, więc mocno działają na emocje. 

Wiedząc, że najmłodsi czekają niecierpliwie, drugą część wernisażu, poprowadziliśmy już w bardziej optymistycznym nastroju. Nagrody wręczała maskotka naszych warsztatów plastyczno-teatralnych pacynka Pan Pióreczko. Głośno wywoływał dzieci po imieniu, wdając się z każdym uczestnikiem w miłą pogawędkę. Wyróżnieni zostali także opiekunowie grup plastycznych za świetną pracę i bezinteresowną chęć uczestniczenia w akcji.

Media promujące powierzchowną konsumpcję, narzucają jednocześnie model pospieszności, gdzie najskuteczniejszą formą przekazu jest obraz. Prowadząc warsztaty wiemy jak ważna jest jego siła oddziaływania. Dzieci identyfikują się najpierw z „obrazem”, treść jest efektem wynikania. Pojawia się później. Zantropomorfizowany bohater jest ogniwem łączącym doznania wizualne z treścią. W dotarciu do głębszych emocji pomocne są sztuka i teatr. Dlatego zawsze staramy się w naszych działaniach dokonywać pewnej syntezy. Aby strona wizualna inspirowała i była pierwszym krokiem do podjęcia ważnych tematów pod względem społecznym i ekologicznym. W apelu „Wkrótce będzie za późno…” opublikowanym w piśmie „BioScience”, naukowcy zwracają uwagę na rozwijanie edukacji ekologicznej u dzieci – to przyszłość. Dlatego zachęcamy animatorów kultury i nauczycieli do włączenia się do akcji „Łączą nas ptaki’. Uratujmy skrzydlatych wędrowców.

Mariola Ptak, Grzegorz Ptak, Teatr Księżyc

„Teatr Księżyc” to artystyczny projekt tworzony przez Mariolę i Grzegorza Ptaków. Celem projektu jest synteza sztuk i połączenie dwóch zmysłów w jeden.

Mariola zachwyca się światem tańca, poezji oraz wędrownych teatrów. Grzegorz zainspirowany jest naturą, „północnymi” sagami i baśniami, snuje własne legendy pełne tajemniczych postaci. ptak.art.pl.