„Poproszę od początku”, czyli edukacja ekologiczna u podstaw

Studenci i studentki kierunków pedagogicznych swoje spotkania z edukacją ekologiczną najczęściej wspominają jako lekcje o segregowaniu śmieci lub o sposobach oszczędzania wody czy prądu. Lecz z perspektywy specjalistycznej wiedzy pedagogicznej przyszłych nauczycieli oraz pedagogów, dostrzegamy ich ograniczoną efektywność i... mamy na nią trochę inny pomysł!

Nauczanie na temat metod ograniczających zanieczyszczenie środowiska, powinno co do zasady nosić nazwę edukacji sozologicznej. Edukacja ekologiczna z kolei dotyczy jednak budowania wiedzy, umiejętności i postaw w zakresie świadomego uczestnictwa w systemie współzależności przyrodniczych. Nie da się ukryć, że różnica pomiędzy nimi jest dość wyraźna, zwłaszcza gdy określamy cele takiej edukacji.

Ucząc o sieci zależności w przyrodzie zadajemy sobie fundamentalne pytanie: czym w ogóle jest przyroda? Nauczono nas, że przyroda to wszystko to, co nas otacza, lecz my rozumiemy ją jako Wszechświat i wszystko to co go tworzy. Dlatego za najważniejszy cel realizowanej przez nas edukacji ekologicznej obieramy budowanie zrozumienia, że człowiek jest częścią przyrody i jako taki jest także elementem wielkiej sieci jej zależności.

Próbę samodzielnego projektowania i realizacji tak rozumianej edukacji ekologicznej podjęły studentki oraz studenci Koła Naukowego Kreatywnego Rozwoju Aktywności Młodzieży „Kram”, działającego przy Zakładzie Socjopedagogicznych Problemów Młodzieży na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Od początku roku akademickiego z pasją i oddaniem tworzą autorski projekt pod tytułem „Poproszę od początku”, który łączy interdyscyplinarne podejście do edukacji z pasją do nauki oraz głęboką troską o sieć życia i zależności przyrodniczych. Głównym założeniem tej inicjatywy jest stworzenie ścieżki edukacyjnej w formie wystawy ukazującej historię Wszechświata i ewolucję człowieka jako integralnego procesu. Projektowi towarzyszy jasna wizja – ukazać miejsce i rolę człowieka w przyrodzie poprzez poznanie naszej gatunkowej historii: od Wielkiego Wybuchu po kryzys ekologiczno-klimatyczny. Wystawa ma pozwolić odbiorcom samodzielnie dostrzec fakt, że historia ludzkiej cywilizacji to tylko ułamek historii Wszechświata, a człowiek bez świata nawet nie zaistniałby, ani też nie będzie mógł istnieć.

Tak zdefiniowany cel musi charakteryzować się interdyscyplinarnym podejściem, gdyż tylko w ten sposób można w pełni oddać złożoność relacji człowieka z Wszechświatem. Na wystawie nie zabraknie więc solidnej dawki wiedzy przyrodniczej, ale także humanistycznej i społecznej, dotyczącej cywilizacyjnej oraz jednostkowej specyfiki gatunkowej Homo sapiens. Ponieważ problematyka wystawy dotyka wielu złożonych obszarów problemowych, nad poziomem merytorycznym i wartością pedagogiczną tego studenckiego projektu, czuwa prof. dr hab. Agnieszka Cybal-Michalska (Przewodnicząca Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk). W ramach realizacji przedsięwzięcia zaplanowano obok wystawy również warsztaty dla uczniów szkół podstawowych oraz stworzenie materiałów edukacyjnych dla studentów kierunków pedagogicznych, przyszłych nauczycieli oraz pedagogów. Szczerze liczymy na to, że nasze przesłanie może stać się inspiracją do szerzenia troski o sieć życia w szkołach i przedszkolach. Planowane jest także, w niedalekiej przyszłości, przeprowadzenie pedagogicznych badań naukowych w tej tematyce (np. w zakresie rozumienia przez dzieci i młodzież takich terminów jak przyroda czy ekologia oraz określenia stopnia odczuwania przez nich faktu bycia częścią przyrody).

Największą siłą projektu „Poproszę od początku” jest jednak to, że nie poprzestaje na diagnozie problemów. Przeciwnie, pokazuje, że z pomocą nauki, pasji i kreatywności można tworzyć edukację, która nie tylko uczy, ale również inspiruje i mobilizuje do działania.

Projekt jest obecnie realizowany bez wsparcia finansowego. Chcemy pokazać, że wcale nie potrzeba wielkich nakładów, aby stworzyć coś inspirującego i atrakcyjnego. Stworzyliśmy małą społeczność, w której talenty, zaangażowanie, chęci i możliwości poszczególnych ludzi skutecznie zastępują walutę. Mogliśmy też liczyć na nieocenione wsparcie instytucjonalne, gdyż umożliwiono nam nieodpłatne korzystanie z zasobów sprzętowych i lokalowych Wydziału Studiów Edukacyjnych UAM oraz Biblioteki Kampusu Ogrody UAM. Od początku wpierał nas także Zakład Socjopedagogicznych Problemów Młodzieży Wydziału Studiów Edukacyjnych UAM, który udostępnił nam wsparcie merytoryczno-organizacyjne oraz zapasy materiałów plastycznych. W ten sposób wspólnie udowadniamy, że wszystko czego potrzebujemy mamy wokół siebie i w sobie.

Potrzeba ukazania współzależności człowieka i otaczającego go środowiska przyrodniczego, dla twórczyń i twórców wystawy stała się niezwykłą inspiracją, dzięki której wciąż powstają kolejne, inspirujące pomysły i niestereotypowe rozwiązania pedagogiczne. Aby wpleść nutę różnorodności w pracę zespołu, pracuje on w mniejszych, tematycznych podzespołach, odpowiedzialnych za poszczególne okresy historyczne Ziemi. Każdy z nich wykorzystuje jednak takie narzędzia, środki oraz formy przekazu, aby odbiorcy poprzez własne zmysły, osobiste doświadczenia i indywidualne, i grupowe refleksje mogli dostrzec i zrozumieć, że człowiek jest częścią przyrody oraz jak wiele potrzeba, aby to zrozumiał. Mamy do tego niezłe narzędzia, np. „artefakty” dawnej ludzkości, autorskie karty pracy, scenki teatralne, pracujemy z mapą, książkami oraz przede wszystkim poprzez obserwację.

Wszystko to nie zadziałoby się gdyby nie zaangażowanie młodych, pełnych pomysłów ludzi, którzy przez ostatnie miesiące wspólnie tworzyli całokształt projektu, począwszy od strony merytorycznej aż po jego wizualną część.

Projekt „Poproszę od początku” i historia jego powstania pokazuje, że sieć życia i jej losy nie są tematem obojętnym dla młodych ludzi. Poprzez swoje działania chcemy udowodnić, że stanowi ona dla nas wartość, którą z troską pielęgnujemy. Ruszamy z kopyta już w nowym roku akademickim, więc... stay tuned!

Daria Głowiak

Daria Głowiak – absolwentka studiów I stopnia o specjalności pedagogika opiekuńczo-wychowawcza oraz studiów II stopnia na kierunku pedagogika (specjalność poradnictwo i pomoc psychopedagogiczna) na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Członkini Koła Naukowego Kreatywnego Rozwoju Aktywności Młodzieży „Kram” i Studenckiego Koła Naukowego Pedagogiki Opiekuńczo-Wychowawczej „Razem” oraz Zespołu Pedagogiki Młodzieży przy Sekcji Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. Na co dzień pedagożka pracująca wraz z dziećmi na wczesnych etapach rozwoju, wykorzystująca elementy arteterapii i wychowania przez sztukę.