Zagrożenia wartości przyrodniczych Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego

Śląsk

1. Zagrożenia ekosystemów leśnych

Spośród zagrożeń lasów Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego na pierwszym miejscu wymieniane są zanieczyszczenia powietrza. Wśród nich największe zagrożenia stwarzają imisje tlenków siarki (SO2), których poziom po znacznym spadku w latach 80. wykazuje oscylacje z tendencjami utrzymywania się na stałym poziomie. Innym poważnym zagrożeniem są imisje tlenków azotu (NOx), które wykazują jednak tendencje spadkowe. Stan sanitarny powietrza atmosferycznego na tym obszarze kształtują emisje zanieczyszczeń ze źródeł lokalnych, do których należą paleniska gospodarstw domowych, kotłownie miejskie i osiedlowe oraz zakłady produkcyjno-usługowe, skoncentrowane szczególnie na terenie Bielska-Białej, Ustronia, Wisły i Węgierskiej Górki. Znaczne ilości zanieczyszczeń docierają na ten obszar również z terenów przyległych: Ostrawsko-Karwińskiego Okręgu Przemysłowego, Trzyńca, Rybnickiego Okręgu Przemysłowego. Drzewostany osłabione przez zanieczyszczenia powietrza są bardziej podatne na inwazje pasożytów, patogenów i szkodników. Badania drzewostanów oparte o tzw. współczynnik przyrostowy (ocenę zmniejszenia przyrostu w porównaniu do normy siedliskowej i wiekowej) stały się podstawą do wyróżnienia następujących kategorii zagrożenia:

• drzewostany w stanie krytycznym – w tej kategorii znajdują się wszystkie drzewostany Beskidu Śląskiego powyżej 1000 m n.p.m.
• drzewostany silnie zagrożone – drzewostany położone w granicach wysokości 800-1000 m n.p.m.
• drzewostany zagrożone – wszystkie drzewostany górskie do wysokości 800 m n.p.m. Do najbardziej zagrożonych należą drzewostany świerkowe i jodłowe. Spośród gatunków lasotwórczych w górach najlepszą kondycją zdrowotną i ekspansywnością odznacza się buk.

Do głównych przyczyn zagrożeń lasów oprócz skażenia powietrza i związanego z nim wzrostu podatności na szkody abiotyczne i biotyczne zalicza się:

• degradację siedlisk i właściwości chemicznych i fizycznych gleb
• niezgodność składów gatunkowych drzewostanów z siedliskiem
• niewłaściwą strukturę wiekową i przestrzenną drzewostanów
• zagrożenia pożarami

2. Zagrożenia ekosystemów nieleśnych

Zagrożenia ekosystemów nieleśnych są znacznie mniej zróżnicowane aniżeli ekosystemów leśnych. Istnienie ekosystemów nieleśnych na terenie Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego uzależnione jest w głównej mierze od utrzymania dotychczasowego sposobu użytkowania terenu, w wyniku którego ekosystemy te zostały ukształtowane. Do podstawowych zagrożeń ekosystemów nieleśnych należą:

• niekontrolowane zalesianie polan śródleśnych i łąk
• intensyfikacja rolnictwa, stosowanie nowoczesnych środków ochrony roślin, zaprzestanie wypasu
• regulacja potoków, ograniczanie zabudowy biologicznej na korzyść zabudowy technicznej
• zmniejszenie małej retencji
• bezpośrednie niszczenie szaty roślinnej poprzez nadmierny ruch turystyczny i narciarstwo.

3. Zagrożenia wynikające z nadmiernej presji turystycznej i narciarstwa

Masowy ruch turystyczny w okresie letnim stwarza niebezpieczeństwo powstawania pożarów, niszczenia gleby i roślinności, płoszenia zwierzyny oraz powstawania zjawisk erozyjnych. Dynamiczny rozwój narciarstwa i związane z nim inwestycje wymagają wylesień i przecinania tras w drzewostanach. Odsłanianie nieprzystosowanego wnętrza lasów przyczynia się do powstania złomów i wydzielania się posuszu. Przykładem negatywnych następstw intensywnego zagospodarowania narciarskiego jest masyw Skrzycznego – najbardziej zniszczony obszar na terenie Beskidu Śląskiego. Ruch turystyczny na terenie Beskidu Śląskiego nie jest rozmieszczony równomiernie. Do obszarów szczególnie eksploatowanych pod względem turystycznym należą: grupa Szyndzielni i Klimczoka, Dolina Wapienicy, Czantoria, Równica, Skrzyczne, Barania Góra.

Ruch turystyczny jest szczególnie nasilony w pobliżu kolejki gondolowej na Szyndzielnię oraz wyciągów krzesełkowych na Czantorię i Skrzyczne.

Dr Zbigniew Wilczek

Powyższy tekst jest fragmentem większego opracowania pt. „Formy ochrony przyrody Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego”. Autor jest pracownikiem Katedry Geobotaniki i Ochrony Przyrody Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

---

Kolumna „Śląsk” jest dofinansowana przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.