Turystyka w Karpatach

W dniach 26-29 czerwca 2003 r. w Bystrej koło Bielska-Białej odbyła się międzynarodowa konferencja pt. „Turystyka w Karpatach – szansa dla regionu czy zagrożenie dla jego walorów przyrodniczych”, zorganizowana przez Pracownię na rzecz Wszystkich Istot.

W konferencji wzięli udział goście reprezentujący środowiska naukowe, służby ochrony przyrody, administrację publiczną i organizacje pozarządowe z Polski, Rumunii, Słowacji i Ukrainy, m.in.: Marian Tadeusz Bielecki – Członek Honorowy GOPR i naszej Rady Programowej, Antoni Leon Dawidowicz – prezes Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, Ewelina Kulczycka z Ukrainian State University of Forestry and Wood Technology, Peter Lengyel z UNESCO Pronatura, Alina Obidniak z naszej Rady Programowej, Anna Parol z Ministerstwa Środowiska, Maria Serdel z ECEAT-Polska, dr Zbigniew Wilczek z Uniwersytetu Śląskiego, Jerzy Zembrzuski – wieloletni zastępca dyrektora Tatrzańskiego Parku Narodowego i inni.

Przez dwa dni podczas referatów i dyskusji zastanawialiśmy się, jak pogodzić rozwój turystyki, postrzeganej jako jedyne źródło dochodów lokalnych społeczności, z ochroną Karpat przed zniszczeniem. Pierwszy dzień konferencji otworzył prezes Pracowni Dariusz Matusiak, który zaprezentował stowarzyszenie i nasze działania w Karpatach. Następnie odbył się premierowy pokaz naszego nowego filmu „Dzikie Karpaty” w reżyserii Marcina Krzyżańskiego. Pierwszym wykładowcą była dr Antonina Sebesta z Instytutu Filozofii i Socjologii Akademii Pedagogicznej w Krakowie, która w swoim referacie „Wpływ etosu konsumpcyjnego na turystykę górską” w mocnych słowach rozprawiła się z konsumpcyjnym podejściem ludzi do przyrody. Kolejnym prelegentem był Juliusz Wysłouch z Klubu Turystyki Górskiej „Karpaty”, redaktor pisma „Na szlaku” – przedstawił on referat pt. „Szlaki typu via ferrata szansą zmniejszenia obciążenia turystycznego Tatr Wysokich i podniesienia jakości turystyki”. Turyści chodząc po takich szlakach z autoasekuracją, są mniej narażeni na wypadki, jest ich mniej i nie niszczą przyrody w takim stopniu, jak inni. Pozostaje pytanie, czy Tatry jednak nie są za małe do takiej formy turystyki? Następne referaty – Petera Lengyela „Turystyka w parkach narodowych w Rumunii” i Jacka Zachary ze Stowarzyszenia „Olszówka” „Rozejrzyj się wokół własnego domu”, dotyczyły różnych aspektów uprawiania turystyki. Z kolei Marian Tadeusz Bielecki przedstawił referat poświęcony rozwojowi narciarstwa zjazdowego i innym sportom, które niszczą przyrodę gór. Mocno skrytykował rozbudowę urządzeń narciarskich, bez respektowania prawa własności i ochrony środowiska. W gorącej dyskusji po tym referacie padały przykłady takich zachowań na Mosornym Groniu w Paśmie Policy oraz w Tatrach i na Pilsku. Na zakończenie tego dnia Radosław Truś ze Studenckiego Koła Przewodników Górskich „Harnasie” zaprezentował zagadnienie ekoturystyki, która jego zdaniem pozostanie elitarna i nie stanie się alternatywna dla masowej turystyki. Krytykował wprowadzanie w góry dużych grup, poruszył problem chłonności przyrody. W międzyczasie współpracujący z Pracownią radny Sejmiku Śląskiego Rajmund Pollak wypowiedział się o powstaniu nowego rezerwatu „Jaworzyna” w Beskidzie Śląskim i o zastrzeżeniach wobec pomysłu połączenia kolejką linową Szyndzielni z Klimczokiem.

Drugi dzień konferencji rozpoczął się od dwóch wykładów o turystyce w ukraińskich Karpatach – Oksany Levkovej z organizacji WETI oraz Eweliny Kulczyckiej z Ukrainian State University of Forestry and Wood Technology. Referaty te – wraz z wystąpieniami Oksany Kozak i Zorjana Seńko z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego z poprzedniego dnia i późniejszym Stanisława Janochy z Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego – poruszały szeroko zagadnienie możliwości rozwoju turystyki w ukraińskich Karpatach, które przez lata zaniedbane pod tym względem, mogą być obecnie terenem mądrego i zgodnego z ochroną przyrody zagospodarowania turystycznego. Kolejny referat Antoniego Leona Dawidowicza i Jerzego Zalasińskiego z Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego dotyczył „Uwarunkowania turystyki tematycznej w Karpatach Polskich”. Przedstawione zostało w nim Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, jego historia, dokonania i działania na rzecz ochrony Tatr. Następnie Maria Serdel z ECEAT-Polska zaprezentowała zagadnienie agroturystyki w gospodarstwach ekologicznych, działalność Europejskiego Centrum Ekologicznego Rolnictwa i Turystyki oraz produkty z tychże gospodarstw. Kolejny prelegent, Rastislav Micanik ze słowackiego stowarzyszenia Lesoochranarske zoskupenie VLK, przedstawił referat pt. „Ryzyko i możliwości rozwoju ruchu turystycznego w Narodowym Parku Połoniny”, w którym wyraził głębokie zaniepokojenie stanem słowackich parków narodowych, gdzie prowadzi się rabunkową gospodarkę leśną. Na Słowacji nie ma jeszcze takich problemów z masową turystyką jak u nas i rozwój tej gałęzi gospodarki daje nadzieję na zaprzestanie rabunkowej gospodarki leśnej. Pod koniec konferencji swoją działalność zaprezentował Maciej Zimowski z Bird Service, który przedstawił ciekawy referat pt. „Łagodne trasy rowerowe w dolinach rzecznych – niedostrzegana szansa rozwoju turystyki w południowej Polsce”. Pokazał on przykłady takich tras w Austrii oraz zaprojektowaną przez siebie pierwszą trasę w Polsce, w dolinie Dunajca. Trasy te nie wymagają wielkich nakładów, a mogą stanowić dobrą alternatywę dla innych rodzajów turystyki. Mogą one przyciągnąć sporą ilość turystów z Niemiec i Holandii, gdzie taka forma aktywności jest bardzo popularna. Na zakończenie Marcin Krzyżański ze studia Tatra Live pokazał materiały filmowe dotyczące synantropizacji zwierząt w Tatrach: orzechówki zajadające się frytkami, lis karmiony z ręki nad Morskim Okiem, niedźwiedzie wyjadające śmieci z kontenerów – czy taka przyszłości czeka całą naszą przyrodę? Na koniec, podczas podsumowującej dyskusji, obecni na konferencji goście sformułowali cztery rezolucje:

• Apel do rządów państw karpackich w sprawie rozwoju turystyki na cennych przyrodniczo terenach w Karpatach;
• Apel do Wojewody Małopolskiego i Śląskiego w sprawie niedopuszczenia do zniszczenia Popradzkiego i Żywieckiego Parku Krajobrazowego;
• Rezolucję w sprawie niedopuszczenia do rozbudowy kolei linowej na Kasprowy Wierch, skierowaną do Prezydenta, Premiera i Ministra Środowiska;
• Rezolucję w sprawie ochrony Torfowisk Orawsko-Podhalańskich, skierowaną do Ministra Środowiska.

Ostatniego dnia konferencji odbyła się wycieczka do Żywieckiego Parku Krajobrazowego w masyw Pilska, gdzie mogliśmy się naocznie przekonać, jak prowadzona jest zabudowa turystyczna tej pięknej góry przez nielegalne wyciągi i gdzie stosuje się „rębnię cichą” w celu poszerzenia tras narciarskich.

Radosław Szymczuk