500 wspaniałych drzew Ukrainy

Na początku maja Kijowskie Centrum Ekologiczno-Kulturalne wydało książkę „500 wspaniałych drzew Ukrainy”. Jest ona kolejną pozycją w serii „Ochrona Dzikiej Przyrody”. Praca ta stanowi swoisty zbiór wyników wieloletnich prac KCEK, które miały na celu inwentaryzację, leczenie i ochronę wiekowych drzew.

Ukazanie się książki jest wyraźnym dowodem, że odradza się inwentaryzacja starych drzew na Ukrainie. Większość ukraińskich prac dotyczących starych drzew wydano w ubiegłym wieku i niestety zainteresowanie tą tematyką znacznie zmalało. Tymczasem na świecie ruch ochrony starych drzew wyraźnie rośnie. Jest to symptomatyczne, bo przecież wraz z postępem technicznym coraz mniej i mniej ich zostaje – „posiwiałych” świadków minionych wieków.

Czytelnik może zapytać: a jaki właściwie pożytek ze starych drzew? Przecież przywykliśmy już do tego, że „zapobiegliwe” służby komunalne nie dają im żadnych szans. Wyczerpującą odpowiedź znajdziecie w tej właśnie książce, a dokładnie w rozdziale „Czym jest wyjątkowe drzewo?”. Ów rozdział zaczyna się od cytatów wypowiedzi wielkich ludzi – miłośników starych drzew. Dalej opisane są kryteria cenności i różne podejścia do oznaczania starych drzew. Przytaczane są też sposoby określania ich wieku oraz informacje o długości życia.

Pierwszy raz na Ukrainie opisano tu zagadnienia etyki i estetyki starych drzew. Tej kwestii poświęcono cały drugi rozdział książki. Jego treść ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia konieczności ochrony starych drzew, ponieważ w realizacji tego ważnego celu niewystarczające są argumenty naukowe i gospodarcze. Rozdział ten został pięknie zilustrowany zdjęciami i reprodukcjami, które wspierają tezy zawarte w treści.

Natomiast rozdział trzeci poświęcono praktycznym zagadnieniom ochrony wiekowych drzew. Między innymi opisano jej motywy, a także rodzime i międzynarodowe doświadczenia w kwestii ich ochrony. Szczególną uwagę zwrócono na utrwalanie pamięci o utraconych starych drzewach, przytoczono pełny ich spis i opisano tzw. martyrologię. Oprócz tego, zgodnie z praktykami obowiązującymi obecnie w Europie, przytaczane są argumenty o konieczności ochrony pozostałości martwych wiekowych drzew.

Czwarty rozdział dotyczy praktycznej ochrony. Opisane zostały w nim m.in. problemy tej ochrony w realiach współczesnej Ukrainy, istniejące mechanizmy prawne, a także doświadczenie KCEK w ochronie starych drzew. Ponadto scharakteryzowano sposoby leczenia i pielęgnacji starych drzew oraz to, jak sprawić, aby w świadomości społecznej polepszyć ich wizerunek i zrozumienie ochrony.

Zdecydowanie najważniejszym rozdziałem całej książki jest piąty – spis wiekowych drzew. Zgodnie z obecnym podziałem administracyjnym Ukrainy, zawarta jest w nim aktualna informacja o najbardziej wyjątkowych drzewach w kraju. Wśród opisanych znajdują się te najstarsze, jak np.: dąb-Czempion (1300 lat) we wsi Stużyca (rejon Wielkie Berezne, obwód zakarpacki) czy najstarsza oliwka Herodota (2000 lat) w Nikickim Ogrodzie Botanicznym (Krym) i wiele, wiele innych.

W opisie każdego drzewa zawarto dokładną lokalizację, ocenę wieku oraz informację o statusie ochronnym lub jego braku. Zwrócono uwagę także na stan zdrowotny każdego drzewa i konieczność jego leczenia. Opis wzbogacono kolorową fotografią, a w szeregu przypadków zawarto także reprodukcje fotografii archiwalnych żywych, rosnących jeszcze drzew lub martwych okazów.

Publikację zamyka spis wykorzystanej literatury, zawierający 88 pozycji. Oprócz źródeł ukraińskich cytowane są także obcojęzyczne, przede wszystkim polskie.

Spośród niektórych braków publikacji wymienić należy zbyt często stosowane podejście, aby stare jałowce czy inne drzewa nazywać wyłącznie poprzez nadanie im numeru lub opis w stylu „wiekowy dąb w wiosce…”. Według mnie, o wiele lepiej byłoby, prócz numerów porządkowych, które oczywiście powinny posiadać wszystkie drzewa zgodnie z ich rozmieszczeniem, nazwać je także np. imionami sławnych ludzi z danego regionu lub jakimiś nazwami miejscowymi. Jak pokazuje praktyka, prowadzi to do indywidualizacji każdego drzewa, co może przysłużyć się jego ochronie. Jednak brak ten blednie w porównaniu z ogromem pracy wykonanej przez autorów. Proponuję zatem, aby czytelnik sam zapoznał się z tą książką, która jest bez wątpienia prawdziwą encyklopedią i jednocześnie poradnikiem ochrony starych drzew. Gwarantuję, że po jej przeczytaniu nie zostaniecie obojętni wobec tych wiekowych olbrzymów.

Iwan Parnikoza

Tłumaczenie: Krzysztof Wojciechowski

Sznajder S.L., Borejko W.J., Stecenko F.N., 500 wspaniałych drzew Ukrainy, seria Ochrona Dzikiej Przyrody, Kijowskie Centrum Ekologiczno-Kulturalne, Państwowa Służba Ochrony Przyrody Ministerstwa Ochrony Środowiska Ukrainy, Kijów 2011.

Książkę w wersji elektronicznej można pobrać pod adresem: ecoethics.ru/upl/500.pdf, zaś wersję drukowaną można kupić, pisząc na adres: Київський еколого-культурний центр, Украина, 02218, г. Киев, ул. Радужная, 31–48, e-mail: kekz-office@ukr.net.