Unia Europejska zamierza przywrócić przyrodzie należne jej miejsce w naszym życiu

Wokół tajemnicy życia na Ziemi

Pandemia koronawirusa SARS-CoV-2 jest dla ludzkości bolesnym doświadczeniem, ale jednocześnie dla wielu stała się nadzieją na nowy lepszy świat po niej. COVID-19 sprawia, że uświadamiamy sobie jeszcze wyraźniej, że potrzeba ochrony i przywracania przyrody jest kluczowa, jeżeli chcemy m.in. zapobiec groźniejszym pandemiom. Po pandemii musimy gospodarować zasobami inaczej, jeżeli chcemy zapewnić sobie w miarę szczęśliwe, bezpieczne życie. Tę nadzieję wyraża również Europejski Zielony Ład – plan działania na rzecz zrównoważonej gospodarki Unii Europejskiej. Mamy od tej pory bardziej efektywnie wykorzystywać zasoby dzięki przejściu na czystą gospodarkę o obiegu zamkniętym, przeciwdziałać utracie różnorodności biologicznej i zmniejszyć poziom zanieczyszczeń. 

Do 2050 r. nasz kontynent ma stać się neutralnym dla klimatu. Niezwykle ważnym elementem Zielonego Ładu jest zaprezentowana 20 maja 2020 r. „Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030” (EU Biodiversity Strategy for 2030. Bringing nature back into our lives), której celem jest ochrona wrażliwych zasobów naturalnych na naszej planecie.

Strategia ta, dla mnie jako ekologa, jest unikalna i niezwykle odważna, wielki manifest na rzecz ochrony przyrody i jednocześnie ogromne (czy nie największe) wyzwanie przed jakim stajemy. W części wstępnej dotyczącej pilnej potrzeby działania na rzecz bioróżnorodności czytamy o tym, że jesteśmy częścią wielkiej sieci życia na Ziemi, w pełni od niej zależni. Przyroda daje nam jedzenie, wodę, dostarcza powietrze i świadczy wiele innych niezbędnych usług, jest gwarancją dobrego samopoczucia psychicznego i fizycznego. Jest nam niezbędna w poradzeniu sobie z globalnymi zmianami, zagrożeniami dla zdrowia i katastrofami. Ochrona przyrody, skuteczna jej odbudowa będzie miała kluczowe znaczenie dla ożywienia gospodarczego Europy po kryzysie COVID-19. Gdy gospodarka ponownie wystartuje, bardzo ważne będzie, abyśmy zainwestowali w ochronę przyrody i nie popełniali starych błędów.

Główną częścią strategii na rzecz bioróżnorodności jest plan działań, który ma doprowadzić do skutecznej ochrony co najmniej 30% obszarów lądowych i 30% ekosystemów morskich w Unii Europejskiej do 2030 r. Oznacza to wzrost obszarów chronionych o dodatkowe 4% dla lądów i 19% dla obszarów morskich w porównaniu do dnia dzisiejszego. Szczególną uwagę należy poświęcić obszarom o dużym potencjale różnorodności biologicznej i zapewnić im ścisłą ochronę. Obecnie tylko 3% lądów i mniej niż 1% obszarów morskich jest ściśle chronionych w UE. Strategia zakłada wyznaczenie takiej formy ochrony na 1/3 obszarów chronionych, czyli 10% obszarów lądowych i 10% morskich powinna podlegać ścisłej ochronie.

Osiągnięcie tego celu, przywrócenie zdegradowanych ekosystemów lądowych i morskich w całej Europie ma się dokonać m.in. poprzez nadanie znaczenia rolnictwu ekologicznemu, a elementy krajobrazu cechujące się znaczną różnorodnością biologiczną mają się pojawić na gruntach rolnych. Przewiduje się przeznaczenie 25% pól pod uprawy ekologiczne, 10% gruntów rolnych ma być wyjęte spod uprawy i przeznaczone na ochronę krajobrazu. Ponadto do 2030 r. ma nastąpić zmniejszenie o połowę ilości stosowanych pestycydów. To m.in. ma pomóc w powstrzymaniu i odwróceniu procesu spadku liczebności owadów zapylających. Podobne zamierzenia dotyczą ilości środków przeciwdrobnoustrojowych stosowanych w hodowli zwierząt i akwakulturach. Nie zapomniano o rzekach i planuje się przywrócenie co najmniej 25 tys. km rzek w UE do stanu charakterystycznego dla rzek swobodnie płynących. W ciągu najbliższych 10 lat zasadzimy w Europie 3 mld drzew. Kluczowe znaczenie będzie miała ścisła ochrona pozostałych lasów pierwotnych i starych w UE, a ponadto działania Unii nie mogą prowadzić do wylesienia w innych częściach świata. Torfowiska, mokradła, namorzyny, siedliska kumulujące znaczne ilości węgla, powinny podlegać w świecie ścisłej ochronie, biorąc pod uwagę przewidywane zmiany stref wegetacji.

Za powodzenie realizacji unijnej strategii na rzecz przywrócenia naturze należnego jej miejsca w naszym życiu będę mocno trzymał kciuki i wspierał ją, podobnie jak całe środowisko ekologiczne (mimo, że jest przez nie krytykowane za brak planu działania dotyczącego ograniczenia konsumpcji mięsa i przemysłowej hodowli zwierząt). Bioróżnorodność jest bez wątpienia naszym największym skarbem, niestety najmniej docenianym. Czas to zmienić. Czy wreszcie zaczniemy współdziałać z przyrodą i odzyska ona należne jej miejsce w naszym życiu?

Prof. Piotr Skubała

Literatura:
- EU Biodiversity Strategy for 2030. Bringing nature back into our lives. European Commission, Brussels, 20.05.2020, ec.europa.eu/info/sites/info/files/communication-annex-eu-biodiversity-strategy-2030_en.pdf, dostęp 30.10.2020.