Skuteczna ochrona dużych drapieżników - wilka i rysia, stanowi jeden z najpoważniejszych problemów dla ochrony przyrody, wymagający specjalnego potraktowania i zastosowania metod odmiennych od powszechnie uznanych. Sama ochrona prawna w drodze rozporządzenia jest koniecznym ale dalece niewystarczającym rozwiązaniem.
Obecnie stosowany model ochrony sprowadza się w praktyce jedynie do zaprzestania planowych odstrzałów, eliminując tym samych bardzo poważny, ale nie jedyny czynnik powodujący regresję populacji drapieżników. Identyfikacji i określenia rozmiaru oddziaływania wymagają wszystkie istotne czynniki antropopresji negatywnie oddziaływujące na kondycję ssaków drapieżnych. Najważniejsze z nich to:
Dwa pierwsze czynniki stanowią niezwykle szkodliwe zjawisko o nierozpoznanej skali. Kłusownictwo wywiera nie mniej groźny wpływ na populacje drapieżników (zwłaszcza wilka) niż planowe odstrzały - nieselektywne zabijanie burzy naturalnie ukształtowane hierarchie grup rodzinnych, wpływając tym samym na wszystkie procesy życiowe. Wybieranie młodych z gniazd może spowodować znaczne osłabienie populacji, zwłaszcza że proceder ten ma również miejsce w obszarach o słabych i mało liczebnych populacjach. Oba czynniki są trudne do oszacowania jeśli chodzi o ich nasilenie i lokalizację. Licznie pojawiające się nieoficjalne doniesienia (przy stosunkowo nielicznych faktach urzędowego stwierdzenia zaistnienia przestępstwa) pozwalają sądzić, że są to zjawiska w pewnych regionach kraju powszechne.
Ochrona drapieżników wymaga społecznej akceptacji prowadzonych działań jako elementarnego warunku powodzenia przedsięwzięć ochronnych. Poważnym ograniczeniem jest obecnie negatywny stosunek społeczeństwa do samych drapieżników, do podejmowanych działań dla ich ochrony oraz ostry konflikt wilk-hodowca, będący skutkiem ciągle jeszcze nie uregulowanych problemów powstawania szkód w hodowlach i wypłaty rekompensat.
Ochrona wilka i rysia wymaga opracowania spójnego, wieloletniego, odrębnego dla obu gatunków programu ochronnego uwzględniającego lokalne uwarunkowania. Podstawowe założenia programu to:
Programy ochronne powinny łączyć bierne (konserwatorskie) i czynne (reintrodukcja) metody ochrony oraz przedstawiać modele rozwoju populacji w czasie, uwzględniając zmiany liczebności i zasięgu występowania.
Kampania edukacyjna „Piękne, dzikie, ginące” jest prowadzona przez Towarzystwo Ekologiczne „Ziemia Przede Wszystkim” od kwietnia 1998 roku. Ma ona za zadanie stworzenie korzystnych warunków do realizacji działań ochrony gatunkowej wilka i rysia przez zmianę społecznego stosunku oraz pobudzanie społecznej aktywności.
Główne cele kampanii:
Założone cele realizowane będą przez różnorodne publikacje o charakterze informacyjnym i dydaktycznym. Wśród nich znajdą się m.in. wystawa fotograficzna, program edukacyjny dla dzieci szkolnych, broszury, ulotki, plakaty, publikacje prasowe etc. Prowadzone będą ogólnopolskie, związane z drapieżnikami, konkursy plastyczne i literackie dla dzieci. W ramach kampanii tworzona jest sieć osób zainteresowanych działaniami na rzecz ochrony drapieżników. Wszyscy zainteresowani aktywnym wspieraniem prowadzonych działań mogą uczestniczyć w sieci.
Rafał Kurek
Kontakt: Towarzystwo Ekologiczne „Ziemia Przede Wszystkim”, Rafał Kurek,
skr. 63, 60-966 Poznań, tel/fax: 061-8675885, e-mail: rafal@zpw.most.org.pl