Osobliwości przyrody nieożywionej Beskidu Śląskiego – przewodnik Piotra Gawłowskiego

II. BESKIDEK – OSTRE

1. Dolina potoku Przybędza
a. Stare łomy wapienia cieszyńskiego.

2. Dolina potoku Kamesznica
a. Odkrywka piaskowca krośnieńskiego w nieczynnym kamieniołomie na północno-wschodnich stokach Ślebiedowej Góry. Odkrywka ma ok. 240 m długości i ok. 60 m wysokości.

3. Dolina potoku Janoszka
a. Szereg odsłonięć w warstwach piaskowcowych: łupki pstre, łupki hieroglifowe, mułowce, również odsłonięcia wydobywanych do końca XIXw. rud żelaza - syderytów.
b. W największym lewobrzeżnym dopływie Janoszki występują tzw. egzotyki - skały metamorficzne.

4. Beskidek (780 m. n.p.m.)
a. Na północnych stokach najwyższego wierzchołka Beskidka Szarculi znajduje się "Dorkowa Skała", wychodnia skalna piaskowców istebniańskich dolnych w formie ambony o długości 26 m i wysokości 11 m. Pomnik przyrody.

5. Gonczarka /Gańczorka/ (909 m. n.p.m.)
a. Liczne wychodnie piaskowców ciężkowickich.
b. Trzy jaskinie, z których jedna (Jaskinia  w Gonczarce, zinwentaryzowana przez P. Gawłowskiego i R. Niedzielskiego) znana jest jako legendarna kryjówka zbójników.

6. Tyniok (892 m. n.p.m.)
a. Niespotykana nigdzie indziej w Beskidzie Śląskim budowa geologiczna góry. Szczyty Tynioka zbudowane są z piaskowców gródeckich, górne partie stoków również z piaskowców gródeckich lub łupków menilitowych. W środkowych i dolnych partiach stoków jeszcze piaskowce krośnieńskie oraz warstwy hieroglifowe.

7. Koci Zamek /Koczy Zamek/ (847 m. n.p.m.)
a. Odkrywki piaskowców krośnieńskich w 10-metrowej ścianie kamieniołomu na zachodnich stokach.  
 
8. Barania Góra (1215 m. n.p.m.)
a. Barania Góra zbudowana jest z piaskowców istebniańskich dolnych. Wychodnie tych piaskowców tworzą sam szczyt.
b. Na stoku północno-zachodnim duża nisza osuwiskowa ze ścianami skalnymi o wysokości 24 m. Skały w niszy noszą nazwę "Wantule im. L. Zejsznera".
c. W dolnych partiach niszy niewielki naturalny stawek o wymiarach 8x3 m i głębokości 0,5 m, wielka rzadkość na obszarze Beskidu Śląskiego.
d. Powyżej stawku dwie jaskinie: Jaskinia pod Baranią Górą o długości korytarzy 8 m oraz Jaskinia Odkopana o długości korytarzy 8,5 m. Obie jaskinie wskazał P.Gawłowski, a ich plany wykonali J. Ganszer i J. Pukowski. Okolice stawku i jaskiń noszą nazwę "Czerwony Usyp".
e. Liczne wychodnie skalne piaskowców istebniańskich dolnych m.in. na ramionach odchodzących od szczytu w kierunkach zachodnich, na Czerwonieckiej Górze, Jaworzynie.

9. Przysłup /Nad Równym/ (1029 m. n.p.m.)
a. Na południowo-zachodnich stokach w piaskowcach istebniańskich dolnych trzy  jaskinie. Jaskinię Medyków o długości korytarzy 25 m wskazał M. Bujak z Wisły Czarne, plan wykonali J. Ganszer i J. Pukowski. Jaskinia Mokra jest jedyną znaną w Beskidach jaskinią z ciekiem wodnym Głębokość cieku sięga 0,6 m. W jaskini znajduje się również stawek o głębokości 0,2 m. Jaskinię odkryli P.Gawłowski i R. Czarnecki, plan wykonał J. Ganszer. Jaskinię pod Świerkiem o długości korytarzy 8,5 m odkrył P.Gawłowski, plan sporządzili J.Ganszer i J.Pukowski.
b. Na ramieniu odchodzącym od szczytu na północny-zachód wychodnie piaskowców istebniańskich dolnych, m.in. charakterystyczny stół skalny, oraz okna skalne, w których "Jaskinia w Grzybie" o długości korytarzy 15 m. Plan jaskini wykonali J. Ganszer i J. Pukowski.

10. Czarny /Kozie Wierchy/ (948 m. n.p.m.)
a. Na ramieniu północno-zachodnim wychodnie skalne piaskowców istebniańskich w formie ambony przechodzącej w próg stokowy.
b. W odległości 20 m od wychodni Jaskinia w Czarnym o długości korytarzy 6,5 m. Plan jaskini wykonali K. Jasionek, J. Ganszer i J. Pukowski.

11. Magurka Wiślańska (1140 m. n.p.m.)
a. Liczne wychodnie piaskowców istebniańskich dolnych oraz piaskowców godulskich
b. Na stoku północno-zachodnim jaskinia w Magurce Wiślańskiej o długości korytarzy 20 m. Jaskinię wskazał J. Martynek, plan wykonali P. Gawłowski, J. Jarosz, J. Ganszer i J. Pukowski.

12. Magurka Radziechowska (1108 m. n.p.m.)
a. Na wszystkich stokach wychodnie piaskowców istebniańskich dolnych.
b. Na ramieniach północno-zachodnich i południowo-zachodnich trzy schroniska podskalne, o długości 3 m korytarzy każde.
   
13. Glinne (1034 m. n.p.m.)
a. Liczne wychodnie skalne w kształcie ambon, murów i stołów o długości do ok. 100 m (Progi stołowe II i III) oraz wysokości miejscami do 10 m.
b. Na wierzchołku Jaworzynka /862 m. n.p.m./ trzy jaskinie (Jaskinie na Górze Jaworzynka I, II i III) oraz kilka schronisk podskalnych. Szczególnie niebezpieczna dla zwiedzających z powodu bardzo dużego prawdopodobieństwa zawału jest Jaskinia I odkryta przez A. Eislera. Plan jaskini wykonali J. Ganszer i J. Pukowski.
c. Na odnóżce wschodniej wychodnia piaskowców krośnieńskich z Jaskinią w Przybędzy.
 
14. Żar (833 m. n.p.m.)
a. Na ramieniu odbiegającym na wschód od szczytu najdłuższe skupiska skalne w Beskidzie Śląskim i jedne z najdłuższych w całych Beskidach Zachodnich.   Łączna długość tamtejszych wychodni piaskowców istebniańskich  przybierających formy progów i ambon górnego piaskowca wynosi 1117 m, wysokość osiąga w najwyższych miejscach 9 m. 
   
15. Czerwieńska Grapa (835 m. n.p.m.)
a. Na stokach wschodnich wychodnie piaskowców ciężkowickich.

16. Muronka (1021 m. n.p.m.)
a. Na północno-zachodnich i północno-wschodnich stokach prawdziwe bogactwo przyrody nieożywionej: 13 wychodni skalnych w formie murów, ambon i baszt o wysokości do 12 m, 11 jaskiń, 20 schronisk podskalnych, ponadto blokowiska i bloki. Budulcem są piaskowce godulskie górne /tzw. "zlepieńce z Malinowskiej Skały"/. Charakterystyczną cecha wychodni są dobrze wykształcone zlepieńce o otoczakach dochodzących do 20 cm. Na Mulonce utworzono rezerwat przyrody nieożywionej "Kuźnie".
b. W Jaskini Chłodnej o długości korytarzy 117 m stwierdzono występowanie w formie gniazdowej substancji podobnej do węgla kamiennego. Jest to pierwsze znalezisko tego typu w jaskiniach Karpat fliszowych. Jaskinię wskazali J. Szumski i J. Goryl.
  
17. Ostre (935 m. n.p.m.)
a. Na pn-wsch. stokach blokowiska i małe wychodnie piaskowców godulskich górnych.

opracował: Grzegorz Wojsław