Czy ochrona polskiej wsi jest zgodna z wejściem do Unii Europejskiej

Teraz wieś!

Zachowanie różnorodności biologicznej na terenach wiejskich jest zagadnieniem o pierwszoplanowym  znaczeniu z punktu widzenia ochrony środowiska w kontekście integracji z Unią Europejską Polskie rolnictwo i obszary wiejskie nie doznały jeszcze tak wielkich jak w UE przeobrażeń pod wpływem instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej, i zachowały naturalny charakter – co jest wartością i atutem polskiego rolnictwa. Dlatego działania mające na celu dostosowanie zasad WPR do wymogów zrównoważonego rozwoju oceniamy pozytywnie i oczekujemy ich przyspieszenia. Widzimy w tym szansę na zachowanie unikalnych walorów polskiej wsi i krajobrazu rolniczego.

Większość osób decydujących o rozwoju rolnictwa w Polsce nadal za jego symptom uznaje intensyfikację produkcji. Ministerstwo Środowiska stara się natomiast udowadniać, że właściwym kierunkiem rozwoju obszarów wiejskich jest przyjęcie zasad zrównoważonego rozwoju.

Polityka rolna Polski (podobnie zresztą jak UE) znajduje się w przededniu istotnych zmian. Stoimy przed wielką szansą, a zarazem wyzwaniem wykorzystania reformy polityki rolnej do osiągnięcia ekologicznych i przyrodniczych celów. Postawić można tezę, że obecnie polskie rolnictwo, mniej intensywnie wykorzystujące zasoby środowiska naturalnego niż w krajach Europy Zachodniej, pod pewnymi względami jest bliższe realizacji zasad zrównoważonego rozwoju. Z punktu widzenia charakteru polskiego rolnictwa, zmiany WPR, stopniowo ekologizujące tę politykę, są zbyt wolne.

Paradoks polityki rolnej w Polsce polega na tym, że podejmuje się na dużą skalę wysiłki na rzecz intensyfikacji produkcji rolnej i stworzenia w Polsce modelu rolnictwa podobnego do istniejącego obecnie w UE, nie biorąc pod uwagę faktu, że model ten jest krytykowany i nie sprawdza się pod wieloma względami, między innymi z powodu jego złego wpływu na środowisko.

Polska zachowała nadal wielkie bogactwo przyrodnicze, niezniszczone gleby o wielkim potencjale biologicznym, tradycyjny wiejski krajobraz rolniczy. Ukształtowane przez lata postawy wobec przyrody, tradycyjne sposoby gospodarowania, wykorzystanie starych odmian i ras roślin i zwierząt, składające się w sumie na krajobraz rolniczy, są wielką wartością i dziedzictwem kulturowym i ekologicznym. Nie musimy patrzeć na to, jak na element naszego zacofania, ale należy dostrzegać w tym szansę rozwojową. Winniśmy dołożyć starań, by wykorzystać wielki potencjał biologiczny gleb rolnych Polski (wyeksploatowany przez intensywną agrotechnikę w krajach zachodnich) w kierunku produkcji żywności o podwyższonej jakości zarówno w warunkach ekstensywnej jak i intensywnej produkcji roślinnej i zwierzęcej.

Ministerstwo Środowiska stoi na stanowisku, że działania na rzecz wprowadzania w polskim rolnictwie bardzo intensywnego modelu produkcji rolnej jako jedynego kierunku rozwoju rolnictwa są nieracjonalne. Spowodować to może masowy wzrost bezrobocia na wsi, poważne problemy ekologiczne związane z wysokim nawożeniem i wysokim poziomem stosowania środków ochrony roślin oraz duże trudności z ulokowaniem takiej produkcji na rynkach UE cierpiących z powodu strukturalnej nadprodukcji.

Chcemy, by polskie rolnictwo w czasie akcesji do UE miało szerokie możliwości podejmowania działań w zakresie ochrony środowiska na obszarach wiejskich i rozwoju form rolnictwa przyjaznych środowisku przyrodniczemu (rolnictwo ekstensywne, niskonakładowe itp.). Aspekty środowiskowe winny stać się jeszcze ważniejszym punktem w strategii akcesyjnej Polski do UE niż stało się to w przypadku Austrii, Finlandii i Szwecji.

A zatem, czy ochrona polskiej wsi jest zgodna z wejściem do UE? Niewątpliwie jest szansa, by tak się stało, a niektóre uwarunkowania przedstawiłem powyżej. Potrzebne jest, by decydenci i mieszkańcy polskich wsi odeszli od stereotypowego myślenia o rolnictwie w UE. Szansa na zachowanie przyrodniczego i kulturowego dziedzictwa polskiej wsi będzie tym większa, im szybciej WPR zostanie zreformowana w kierunku realizacji celów zrównoważonego rozwoju.

Jarosław Sarul

Ministerstwo Środowiska
Departament Polityki Ekologicznej i Integracji Europejskiej

Powyższy tekst jest skróconą wersją wykładu wygłoszonego na międzynarodowym seminarium Międzynarodowej Koalicji dla Ochrony Polskiej Wsi zorganizowanym pod hasłem „Czy ochrona polskiej wsi jest zgodna z wejściem do Unii Europejskiej?”.

Rubryka „Teraz wieś!” powstaje we współpracy z Międzynarodową Koalicją dla Ochrony Polskiej Wsi (ICPPC),
34-146 Stryszów 156,
tel./fax: 33 8797114,
e-mail: icppc@icppc.sfo.pl.