DZIKIE ŻYCIE

Zapory kontra rozwój

Radosław Szymczuk

„Zapory a rozwój” – tak zatytułowany jest raport Światowej Komisji ds. Zapór (WCD). Jest on efektem ponad dwuletnich prac niezależnego gremium powołanego z inicjatywy Banku Światowego i Światowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN), która powstała jako odpowiedź na kontrowersje i konflikty narastające wokół wielkich zapór. Komisja składała się z 12 niezależnych ekspertów o światowej renomie, nominowanych przez różne grupy interesu. Specjaliści z dziedziny budownictwa, energetyki, planowania, ekologii i zarządzania wywodzili się spośród przedstawicieli rządów państw, właścicieli zapór, organizacji społecznych, środowisk naukowych i społeczności lokalnych z rejonów oddziaływania zapór. Wśród instytucji finansujących prace Komisji znalazły się państwa, firmy prywatne, organizacje międzynarodowe oraz Bank Światowy.

Okładka raportu
Okładka raportu

Celem prac Komisji było dokonanie przeglądu efektywności wielkich zapór i oceny alternatyw, a także opracowanie kryteriów i zaleceń dla projektowania, wyceny, budowy, eksploatowania, monitorowania i rozbiórki zapór wodnych. Od maja 1998 r. Komisja poddała analizie około 1000 wielkich zapór w 79 krajach, badając ich wpływ na rozwój ekonomiczny, populacje ludzkie, zasoby wodne, przyrodę, a także efektowność finansową.

Raport opublikowany został 16 listopada 2000 r. Spotkał się z dużym zainteresowaniem na wszystkich kontynentach. Niedawno nakładem Klubu Gaja z Bielska-Białej ukazała się polska edycja tego raportu, wydana bardzo staranie i solidnie. Całość liczy ponad 400 stron formatu A-4, zawiera liczne zdjęcia, rysunki, wykresy i tabele, stanowiąc interesujący i wyczerpujący, a jednocześnie przystępny materiał poświęcony kontrowersjom związanym z problemem zapór wodnych.

Raport formułuje wnioski wynikające z doświadczeń innych krajów poszukujących rozwiązań zaspokajających potrzeby ludzi w dziedzinie wody i energii, bez przynoszenia szkody środowisku. Główne przesłania Raportu to:

  • Zapory wnoszą ważny i znaczący wkład w rozwój ludzkości i przynoszą one istotne korzyści.
  • W zbyt wielu wypadkach, często niepotrzebnie, płacono za te korzyści cenę nie do przyjęcia, zwłaszcza w kategoriach społecznych i ekologicznych; cenę tę płaciła przesiedlana ludność, społeczności zamieszkałe w dolnym odcinku rzeki, podatnicy i środowisko przyrodnicze.
  • Niesprawiedliwy rozkład korzyści stawia pod znakiem zapytania wartości wielu zapór w porównaniu z rozwiązaniami alternatywnymi z punktu widzenia zaspokajania potrzeb gospodarki wodnej i energetycznej.
  • Zaproszenie do rokowań wszystkich stron, których praw dotyczy problem zapór i które ponoszą ryzyko w związku z różnymi opcjami gospodarki zasobami wodnymi i energetycznymi, stwarza warunki do pozytywnego rozwiązywania konfliktów i starć interesów.
  • Negocjowanie projektowanych efektów inwestycji wodnych i energetycznych znacznie podniesie ich skuteczność rozwojową, eliminując na wczesnym etapie projekty niekorzystne i dopuszczając wybór tylko spomiędzy tych opcji, które główne grupy zainteresowanych zgodnie uznają za najlepiej realizujące dane potrzeby.

Zachęcamy do lektury tego opracowania.

Radosław Szymczuk

Zapory a rozwój. Nowe wytyczne dla podejmowania decyzji – Raport Światowej Komisji Zapór Wodnych, Klub Gaja, Bielsko-Biała 2003.
Kontakt z wydawcą: Klub Gaja, skr. pocztowa 261, 43-301 Bielsko-Biała, tel. 33 812 36 94; e-mail: klub@gaja.most.org.pl

Marzec 2004 (3/117 2004) Nakład wyczerpany