Rady naukowe o parkach narodowych

Przedstawiamy kolejny głos w dyskusji na temat projektu włączenia parków narodowych do Lasów Państwowych.

Stanowisko przewodniczących rad naukowych parków narodowych w sprawie projektu koncepcyjnego ustawy o Państwowym Gospodarstwie Przyrodniczym „Lasy i parki narodowe”.

Na spotkaniu z Głównym Konserwatorem Przyrody panem Andrzejem Szwedą-Lewandowskim, które odbyło się w dniu 23.05.2007 r. w Warszawie w Instytucie Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, przewodniczący Rad Naukowych Parków Narodowych wyrazili następujące uwagi, spostrzeżenia i propozycje:

A. Odnośnie ogólnych konsekwencji planowanego połączenia Lasów Państwowych i Parków Narodowych w jedną strukturę organizacyjną:

§ Przedstawiona propozycja doprowadzi do zdecydowanego obniżenia rangi parków narodowych, zarówno w odczuciu społecznym, jak i pod względem formalnym. Może to również zagrozić obniżeniem rangi lub nawet skreśleniem polskich parków narodowych z listy IUCN;

§ Wdrożenie projektu spowoduje niebezpieczną centralizację zarządzania, w efekcie której dyrektorzy Parków Narodowych (będący w randze Regionalnego Dyrektora Lasów Państwowych) staną się podległymi Generalnego Dyrektora Lasów i Parków Narodowych, co może stać się narzędziem służącym prowadzeniu polityki w myśl interesów sektora leśnego;

§ Oczywista jest sprzeczność interesów pomiędzy planowanymi do połączenia jednostkami. Lasy Państwowe, w przeciwieństwie do Parków Narodowych, są przedsiębiorstwem nastawionym na takie zarządzanie powierzonymi im zasobami naturalnymi, by – w wymiarze całego przedsiębiorstwa – generowały one określony zysk. Parki Narodowe wymagają natomiast stałego wsparcia finansowego, wzrastającego wraz ze wzrastającą skalą antropogenicznego obciążenia oraz zagrożenia przyrody i krajobrazu Parków;

§ W przypadku, gdy na rynku drzewnym wystąpi dekoniunktura, Lasy Państwowe same mogą napotkać trudności finansowe, co w pierwszej kolejności odbije się niekorzystnie na parkach narodowych, które nie generują zysków a wymagają dotacji;

§ Projekt ustawy o Państwowym Gospodarstwie Przyrodniczym stanowi próbę przeniesienia obowiązku budżetu Państwa, jakim jest finansowanie dobra narodowego reprezentowanego przez parki narodowe, na Przedsiębiorstwo Lasy Państwowe, działające w warunkach gospodarki rynkowej (niezależnie od proponowanej zmiany nazwy);

§ Struktura, w której dominować będą Lasy Państwowe nie będzie przygotowana ani do zarządzania terenami prywatnymi, stanowiącymi znaczny procent powierzchni niektórych parków narodowych, ani do współpracy w ramach transgranicznych obszarów chronionych (Rezerwatów Biosfery MaB);

§ Do tej pory parki narodowe były najlepiej chroniącymi ojczystą przyrodę jednostkami w Polsce i to na ich wzór należy poprawić system ochrony przyrody w Państwie;

§ Celem proponowanych przez Ministerstwo Środowiska zmian legislacyjnych jest jedynie uporządkowanie kwestii finansów Państwa a nie poprawa jakości ochrony przyrody i warunków osób odpowiedzialnych za jej prowadzenie;

§ Projekt ustawy o Państwowym Gospodarstwie Przyrodniczym oddala parki narodowe od pozostałych form ochrony przyrody w Polsce.

B. Odnośnie szczegółowych zapisów występujących w projekcie koncepcyjnym i odnośnie toku prac:

§ Niedopuszczalne jest przeniesienie kompetencji w kwestii zmian granic parków narodowych z Rady Ministrów na Ministra Środowiska;

§ Zapisy dotyczące Rady Naukowej Parku Narodowego spowodują obniżenie rangi Rady oraz mogą spowodować obniżenie jej kompetencji i pozbawić niezależności;

§ Projekt nie zapewnia jednoznacznie wzrostu finansowania Parków Narodowych w sferze działań podstawowych (wynikających z potrzeb ochrony przyrody) i w sferze wynagrodzeń pracowników. Obietnice składane ustnie przez przedstawicieli Ministerstwa Środowiska nie mają charakteru wiążącego zobowiązania prawnego;

§ Obecny kształt projektu koncepcyjnego, przygotowany bez jakiegokolwiek pisemnego uzasadnienia merytorycznego i wyliczeń skutków finansowych oraz bez propozycji zmian w innych ustawach, świadczy o niewłaściwym procesie przygotowywania projektu ustawy;

§ Niepokojące jest, iż w dotychczasowych pracach nie uwzględniono opinii Państwowej Rady Ochrony Przyrody oraz nie przedstawiono innych wariantowych rozwiązań.

C. Odnośnie konieczności zmian w przepisach dotyczących statusu formalno-prawnego parków narodowych:

§ Biorąc pod uwagę przewidywane zmiany prawne, obejmujące likwidację gospodarstw pomocniczych, a w dalszej kolejności także funduszy celowych (w tym NFOŚiGW oraz WFOŚiGW) niezbędne jest opracowanie nowego statusu formalno-prawnego parków narodowych;

§ Istnieją co najmniej dwa opracowania wykonane poza Ministerstwem Środowiska, dotyczące nowych rozwiązań statusu parków narodowych. Pierwsze opracowanie, przygotowane przez zespół powołany przez Pana Prezydenta RP to propozycja kompleksowego rozwiązania wielu zagadnień dotyczących ochrony przyrody, w tym pozycji formalno-prawnej parków narodowych i sposobów sprawowania w nich ochrony. Drugie opracowanie, przygotowane przez pracowników Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, to szczegółowa propozycja zmian w ustawie o finansach publicznych, przedstawiająca rozwiązania dotyczące jedynie statusu formalno-prawnego parków.

§ Przy opracowywaniu nowych przepisów należy wziąć pod uwagę opinię Państwowej Rady Ochrony Przyrody oraz propozycje zawarte w propozycji działań przedstawionej przez dyrektorów parków narodowych w piśmie z dnia 20.04.2007 r.

Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe uwagi oraz uwzględniając stwierdzenie Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Środowiska, Głównego Konserwatora Przyrody pana Andrzeja Szwedy-Lewandowskiego, iż projekt połączenia parków narodowych z Lasami Państwowymi jest niczym innym jak tylko jedną z analizowanych hipotez,

Przewodniczący Rad Naukowych Parków Narodowych stoją na stanowisku, że najkorzystniejszym rozwiązaniem z punktu widzenia ochrony narodowego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego w polskich parkach narodowych oraz z punktu widzenia osób odpowiedzialnych za parki narodowe i w nich pracujących byłoby natychmiastowe zaniechanie prac legislacyjnych nad analizowanym projektem prowadzącym do połączenia Lasów Państwowych i Parków Narodowych i rozpatrzenie alternatywnych propozycji, w tym przede wszystkim projektów zespołu powołanego przez Prezydenta RP oraz projektu zgłoszonego przez pracowników Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu.

Pożądane byłoby również prowadzenie tych prac w ścisłym porozumieniu z przedstawicielami Ministerstwa Finansów oraz przy współudziale powołanego przez Ministra Środowiska gremium doradczego, obejmującego przedstawicieli Państwowej Rady Ochrony Przyrody, rad naukowych parków narodowych i wybranych specjalistów ze środowiska akademickiego przy jednoczesnych konsultacjach z dyrektorami parków narodowych.