Nie każdy musi znać się na biologii i ekologii

Wokół tajemnicy życia na Ziemi

Różnorodność biologiczna jest ważna, bo jest ściśle powiązana ze stabilnością ekosystemu („Dzikie Życie” maj 2014). Zachowanie różnorodności biologicznej jest ważne jeszcze z innego powodu. Każda forma życia, każdy gen, odmiana czy gatunek, są gwarantami funkcji spełnianych przez ekosystemy. Gretchen Daily zdefiniowała usługi ekosystemowe jako stany i procesy, przez które naturalne ekosystemy, wraz z będącymi ich częścią organizmami żywymi, podtrzymują i wypełniają ludzkie procesy życiowe (Daily 1997).

Wyróżniamy cztery kategorie usług ekosystemowych. Usługi wspierające to procesy, które pośrednio pozwalają na eksploatację zasobów naturalnych, takie jak produkcja pierwotna, zapylanie, formowanie gleby czy obieg pierwiastków. Usługi zaopatrywania to z kolei zasoby, które są bezpośrednio eksploatowane przez ludzi, takie jak żywność, włókna, woda, surowce naturalne, leki. Naturalne mechanizmy odpowiedzialne za regulację klimatu, cyrkulację substancji odżywczych i wody, regulację szkodników, zapobieganie powodziom itp., zaliczane są do usług regulacyjnych. Ostatnia grupa to usługi kulturowe, czyli korzyści, jakie ludzie uzyskują ze środowiska naturalnego dla celów rekreacyjnych, kulturalnych i duchowych.

Zadziwiającym jest, że samo pojęcie usług środowiskowych spełnianych przez ekosystemy pojawiło się bardzo późno i świadomość ich istnienia była niemal nieobecna w świecie naukowym. Jednym z pierwszych, który zwrócił uwagę na istotę funkcji spełnianych przez ekosystemy, był Platon (Daily 1997). Rozumiał on, że deforestacja może prowadzić do suszy i erozji gleby. W bliższych nam czasach dopiero Marsh w 1864 roku zwraca uwagę, że zasoby naturalne nie są niewyczerpalne (Marsh 1864). Jego obserwacje pozostały niezauważone i dopiero pod koniec lat 40. XX wieku kolejni badacze zwracają uwagę na zależność ludzkości od środowiska (np. Leopold 1949). Sears podkreśla rolę ekosystemu w oczyszczaniu wody i recyklingu pierwiastków (Sears 1956). W podręczniku nauk środowiskowych z roku 1970 autorzy podkreślają, że największym zagrożeniem dla naszej egzystencji jest destrukcja tych funkcji ekosystemów, od których zależy egzystencja ludzkości (Ehrlich i Ehrlich 1970). Pojęcie „usług środowiskowych” wprowadzono dopiero w 1970 r. w raporcie „Study of Critical Environmental Problems”.

Nie każdy człowiek musi znać się na biologii i ekologii, ale każdy powinien być świadomy, że jego egzystencja zależy bezpośrednio od usług świadczonych przez ekosystemy. W raporcie Milenijna Ocena Ekosystemu podkreślano w sposób zdecydowany, że „Każdy człowiek jest uzależniony od przyrody, usług świadczonych przez ekosystemy, które zapewniają warunki dla godnego, zdrowego i bezpiecznego życia” (Millennium Ecosystem Assessment 2005). We współczesnym świecie zapomnieliśmy, że nasze życie zależy od przyrody, od codziennych usług, bezpłatnie dostarczanych nam przez ekosystemy. Sztuczne środowisko stało się tak dominujące, że zdaje się wszystkim, co mamy i czego potrzebujemy. Dzisiaj w świecie podejmuje się próby, których celem jest promowanie lepszego zrozumienia faktycznej wartości ekonomicznej usług ekosystemowych oraz zaproponowanie narzędzi ekonomicznych, które we właściwy sposób uwzględnią te wartości (Ekonomia ekosystemów i bioróżnorodności). Takie postępowanie może okazać się bardzo przydatne, jednak przede wszystkim musimy odzyskać pokorę wobec świata natury.

Prof. Piotr Skubała

Literatura:
- Daily G. C. (red.) 1997. Nature’s Services: Societal Dependence on Natural Ecosystems. Island Press, Washington, D.C.
- Ehrlich P. R., Ehrlich A. 1970. Population, Resources, Environment: Issues in Human Ecology. Freeman W. H., San Francisco.
- Ekonomia ekosystemów i bioróżnorodności. Raport wstępny. Wspólnoty Europejskie 2008, ec.europa.eu/environment/nature/biodiversity/economics/pdf/teeb_report_pl.pdf, dostęp 26.04.2014
- Leopold A. 1949. A Sand County Almanac and Sketches from Here and There. Oxford University Press, New York. Polskie wydanie: Zapiski z Piaszczystej Krainy, Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot, Bystra 2004.
- Marsh G.P. 1984 (1965). Man and Nature. Charles Scribner, New York.
- Millennium Ecosystem Assessment, Ecosystems and Human Well-Being: Current State and Trends. Island Press, Washington, DC 2005.
- Sears P. B. 1956. The processes of environmental change by man. W: Thomas W. L. (red.), Man’s Role in Changing the Face of the Earth. Vol. 2, University of Chicago Press, Chicago.
- Study of Critical Environmental Problems (SCEP). Man’s Impact on the Global Environment. MIT Press, Cambridge 1970.