101 dni zabójczego smogu

Uzdrowisko? Przez aż 101 dni na 123 w 4 zimowe miesiące (grudzień-marzec) polskie normy niebezpiecznych substancji w powietrzu były przekroczone. Tak wykazały czujniki umieszczone na terenie gminy Wilkowice. Gdyby jednak brać pod uwagę normy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), to dni bezpiecznych było tylko 3! Z kolei przez ponad czterdzieści dni przekroczenie było kilkukrotne i sięgało nawet 700% (zgodnie z normami WHO takich dni było 106, a stężenie wynosiło niekiedy 1900%!).

Czy ktoś więc potrafi sobie jeszcze dzisiaj wyobrazić, że od końca XIX wieku na tarasach i balkonach sanatoryjnego Domu Zdrowia, a następnie Centrum Pulmunologicznego w Bystrej wylegiwali się kuracjusze, cierpiący na gruźlicę i choroby układu oddechowego? Przybywali tu ludzie z całej Polski właśnie ze względu na znakomitą jakość powietrza.

CZYM JEST SMOG? Smog (inaczej „dymomgła”) to połączenie zanieczyszczenia powietrza, będącego efektem działalności człowieka, z dużą mgłą i brakiem wiatru. Do najbardziej niebezpiecznych spośród zanieczyszczeń atmosferycznych WHO zalicza pył zawieszony o średnicy 2,5 μm, zwany PM2,5. Bardzo szkodliwy jest także PM10, czyli mieszanina zawieszonych w powietrzu cząsteczek o średnicy nie większej niż 10 μm. W jej skład mogą wchodzić takie substancje toksyczne jak np. benzopireny, dioksyny i furany. Występowanie pyłów PM10 związane jest m.in. z procesami spalania paliw stałych i ciekłych.

W gminie Wilkowice od początku grudnia 2017 do końca marca 2018 (w sumie 123 dni) czujniki odnotowały przekroczenie norm dla PM2,5 w 101 dniach według norm polskich i w 120 według norm WHO. W przypadku PM10, dla którego normy polskie i WHO są takie same, było to 95 dni.

Tymczasem prawo UE zobowiązuje państwa członkowskie do ograniczenia narażenia obywateli m.in. na oddziaływanie pyłu PM10, ustalając dla niego normę na poziomie do 50 µg/m³. Poziom ten może być przekroczony co najwyżej 35 dni w roku (sic!), a średnie stężenie roczne nie może być wyższe niż 40 µg/m³.

Smog zagraża zdrowiu i życiu. Na jego dużą szkodliwość zwracają uwagę lekarze. Bartosz Skwarna, kardiolog z Polsko-Amerykańskich Klinik Serca w Bielsku-Białej:

W gminie Wilkowice, do której należy Bystra, gdzie mieszkam, statystycznie w ciągu roku jakieś 20 osób umrze z powodu zawału, udaru czy przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Przyczyną części tych śmierci będzie oddychanie zanieczyszczonym powietrzem. (...) lekarze onkolodzy spotykają się z pacjentami, którzy nigdy nie palili papierosów, a zapadają na nowotwory płuc typowe dla palaczy. To także jest częściowo efekt oddychania brudnym powietrzem. (...) Jestem przekonany, że gdy mieszkańcy uświadomią sobie, że w wieku trzydziestu paru lat mogą umrzeć na zawał, to bez specjalnego przekonywania dojadą do wniosku, że wolą jednak oddychać czystym powietrzem. (z wywiadu dla Miesięcznika Dzikie Życie, nr 4/2018)

Oddychanie smogiem przyczynia się do zwiększonego występowania wielu chorób, takich jak: udar, wylew, zawał, arytmia, astma, nowotwory płuc, miażdżyca tętnic, bezpłodność oraz inne. Najbardziej narażone na negatywne skutki zanieczyszczenia powietrza są osoby starsze oraz najmłodsze.

Antysmogowy Ruch w Bystrej. Mieszkańcy Bystrej i całej gminy Wilkowice, nie mogąc doczekać się działań władz lokalnych podjęli decyzję o utworzeniu Antysmogowego Ruchu w Bystrej w trosce o jakość życia miejscowej ludności i turystyczną przyszłość naszej okolicy. Jest to inicjatywa oddolna o charakterze społecznym, bowiem zdajemy sobie sprawę, że każdy mieszkaniec może wpłynąć na ograniczenie smogu w naszych okolicach. Ruch Antysmogowy wspierany jest przez Pracownię na rzecz Wszystkich Istot, która prowadzi sekretariat, pomaga w obsłudze technicznej oraz doradza w kwestiach merytorycznych i proceduralnych. Podczas zebrań Ruchu Antysmogowego powołano zespoły tematyczne dotyczące m.in. technologii, edukacji, kontaktu z władzami i tworzenia strategicznych dokumentów. Głównym celem jest oczywiście ograniczenie niskiej emisji na terenie gminy Wilkowice.

Żeby to osiągnąć trzeba jednak realizować konkretne działania:

• podjąć zdecydowane rozmowy z Urzędem Gminy w Wilkowicach w celu zdobycia funduszy krajowych i unijnych na dopłaty do wymiany pieców węglowych na gazowe oraz termomodernizację budynków prywatnych.
• doprowadzić do stworzenia w UG stanowiska ekodoradcy by ułatwić pozyskanie dofinansowania na wymianę pieców i termomodernizację dla mieszkańców;
• wzmocnić pracę straży gminnej poprzez wyposażenie jej w narzędzia do wykrywania spalania paliw niedozwolonych i szkolenia;
• wypracować sposoby zapobiegania ubóstwu energetycznemu;
• promować nowoczesne, energooszczędne źródła energii (kolektory słoneczne, pompy ciepła, fotowoltaika) śladem wielu ambitnych gmin w Polsce;
• podnosić wiedzę społeczności lokalnej o zapobieganiu niskiej emisji przez organizowanie spotkań z ekspertami.

Przywróćmy Bystrej dawną świetność!

Więcej informacji:
Jolanta Kasprzyk, tel. 509 405 701
e-mail: jola@pracownia.org.pl
facebook.com/SmogwBystrej

Opracowanie: Pracownia na rzecz Wszystkich Istot