Najbardziej ekologiczny kraj na świecie

Wokół tajemnicy życia na Ziemi

Żyjemy w czasach kryzysu klimatycznego i środowiskowego, a każdy kolejny rok przynosi coraz gorsze wiadomości dotyczące emisji gazów cieplarnianych, niszczenia siedlisk czy ekstynkcji gatunków. Jaki powinniśmy przyjąć model dalszego funkcjonowania, gdzie możemy szukać pozytywnych wzorców, czy w jakimś kraju ludzie żyją w oczekiwany przez nas sposób, ekologiczny i szczęśliwy?

Zwykle gdy padają tego typu pytania, respondenci podają przykład krajów skandynawskich, gdzie dba się o środowisko naturalne. I rzeczywiście możemy znaleźć takie wskaźniki, które sytuują te kraje wysoko w rankingu krajów ekologicznych. Pod koniec 2020 r. ukazały się wyniki wskaźnika efektywności środowiskowej (Environmental Performance Index). Ta metoda oznaczania efektywności środowiskowej polityk danego państwa bierze pod uwagę 32 czynniki, m.in. takie jak: zagospodarowanie odpadów, jakość wody i powietrza, emisje gazów cieplarnianych, lesistość, ochronę gatunków. W 2020 r. krajem najbardziej ekologicznym jest Dania, na kolejnych miejscach wyłącznie państwa europejskie: Luksemburg, Szwajcaria, Wielka Brytania, Francja, Austria. Dalej mamy państwa skandynawskie: Finlandia, Szwecja i Norwegia i na 10 lokacie – Niemcy. Polska znalazła się dopiero na 37 miejscu, na co wpłynęła jakość powietrza (70 miejsce). Dobrze radzimy sobie z ochroną gatunków zwierząt (pierwsze miejsce ex aequo z kilkunastoma innymi krajami), ale z ochroną środowisk jest źle, dopiero 40 miejsce (Environmental Performance Index 2020).

Jednym z najbardziej popularnych wskaźników rozwoju, obok produktu krajowego brutto (PKB), jest wskaźnik rozwoju społecznego (Human Development Index) promowany przez ONZ. Miernik ten opisuje stopień rozwoju społeczno-ekonomicznego poszczególnych krajów biorąc pod uwagę: oczekiwaną długość życia, poziom wykształcenia, PKB na mieszkańca, poziom zatrudnienia i bezpieczeństwa. W 2020 r. po raz pierwszy wskaźnik został uzupełniony o wielkość emisji gazów cieplarnianych i materialny ślad, jaki dany kraj zostawia w przyrodzie. Spowodowało to pewne przetasowania w rankingu. Liderem rankingu pozostała Norwegia. Na drugim miejscu ex aequo znalazły się Irlandia i Szwajcaria. Dalsze miejsca zajęły Hongkong, Islandia, Niemcy, Szwecja, Australia i Holandia. Polska jest na 35 miejscu (spadek o trzy pozycje w stosunku do poprzedniego roku) (Human Development Report 2020).

Jednym z najpopularniejszych dzisiaj ekologicznych wskaźników obok śladu węglowego jest ślad ekologiczny. W metodzie tej powierzchnia lądów i mórz jest wskaźnikiem, a różne kategorie konsumpcji są przeliczone na powierzchnie produktywnego terenu (ślad wyrażony jest w globalnych hektarach). Niekwestionowanym liderem jest Luksemburg (15,8 gha), dalej Aruba (11,9) i Katar (10,8). Wysoko jest Szwecja (15 miejsce, 7,2) i Finlandia (23 miejsce, 5,9). Polska jest na 51 miejscu (4,4). Ostatnie kraje w tym rankingu (Erytrea i Timor Wschodni) mają ślad ekologiczny poniżej 0,5 gha (Ecological Footprint by Country 2020).

Bardzo ciekawym wskaźnikiem w poszukiwaniu kraju, gdzie ludzie są szczęśliwi, ale nie zniszczyli tym samym środowiska naturalnego jest indeks szczęśliwej planety (Happy Planet Index). Ten miernik ekonomiczny, w przeciwieństwie do innych popularnych wskaźników (PKB, HDI), bierze pod uwagę również wpływ na środowisko (tzw. ślad ekologiczny). Określa, przy jakim koszcie środowiskowym osiągnięto poziom rozwoju danego kraju, biorąc pod uwagę poziom dobrobytu, oczekiwanej długości życia i nierówności dochodów. W rankingu z 2016 r. obejmującym 140 krajów i 99% ludności świata, liderem jest Kostaryka, dalej Meksyk, Kolumbia, Vanuatu i Wietnam. Pierwszym krajem europejskim na 12 miejscu jest Norwegia. Polska zajmuje 62 miejsce, a dla wielu symbol szczęśliwości Stany Zjednoczone zajmują odległe 108 miejsce (The Happy Planet Index).

A może najbardziej ekologicznym krajem, w którym wielu z nas (przynajmniej czytelników „Dzikiego Życia”) chciałoby żyć, jest Bhutan? To w tym kraju rząd kieruje się nie PKB, ale wskaźnikiem szczęścia narodowego brutto (Gross National Happiness). Filarami GNH są: dobre zarządzanie, zrównoważony wzrost społeczno-gospodarczy, ochrona i promocja kultury oraz dbałość o środowisko naturalne. W Bhutanie środowisko naturalne traktowane jest jako narodowe bogactwo, chronione konstytucyjnie. Bhutan zobowiązał się do utrzymywania „neutralności węglowej”, do zachowania zalesienia na poziomie 60%, a eksport drewna jest zakazany. W szkole dzieci uczą się podstawowych technik rolniczych i metod ochrony środowiska, zamiast dzwonka słyszą uspokajającą tradycyjną muzykę i uczestniczą w codziennych sesjach medytacji. Thakur Singh Powdye, minister edukacji Bhutanu uważa, że „…nie będzie zamożny ani szczęśliwy żaden naród, który nie troszczy się o swoje środowisko ani o szczęście ludzi” (Mały kraj, który …).

Prof. Piotr Skubała

Literatura:
- Ecological Footprint by Country 2020, worldpopulationreview.com/country-rankings/ecological-footprint-by-country, dostęp 28.12.2020
- Environmental Performance Index 2020, epi.yale.edu/epi-results/2020/component/epi, dostęp 28.12.2020
- Human Development Report 2020, reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/hdr_2020_overview_english.pdf, dostęp 28.12.2020
- Mały kraj, który może zmienić świat; archiwum.businessinsider.com.pl/swiat/maly-kraj-ktory-moze-zmienic-swiat/76l9b, dostęp 28.12.2020
- The Happy Planet Index, happyplanetindex.org/, dostęp 28.12.2020