Serce Puszczy. Rezerwat przyrody „Świnia Góra”

Górki i dołki

Pomiędzy Suchedniowem, Bliżynem a Mniowem rozciągają się przepastne Lasy Suchedniowskie. To największy, zwarty kompleks leśny województwa świętokrzyskiego. Serce pradawnej Puszczy Jodłowej. Lasy te sąsiadują z lasami skarżyskimi, koneckimi, Wzgórzami Tumlińskimi, Pasmem Masłowskim i Łysogórami stanowiąc wielki obszar leśny dziś pocięty drogami, polami, miastami, miasteczkami i wsiami, ale też dolinkami rzeczek, rzek i strumieni, łąkami, torfowiskami i wychodniami skalnymi. Spora część tych urozmaiconych, cennych i różnorodnych przyrodniczo lasów jest objęta kilkoma formami ochrony przyrody, co podkreśla ich wysoką wartość i znaczenie w sieci ekologicznej województwa i kraju.

Puszcza pośród lasów

Punktem kulminacyjnym lasów suchedniowskich jest rezerwat „Świnia Góra” wraz z otaczającymi go lasami. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie fragmentu leśnego z naturalnym i charakterystycznym dla regionu Gór Świętokrzyskich drzewostanem mieszanym. Rezerwat porastają zróżnicowane drzewostany o urozmaiconej strukturze. Najstarsze drzewa mogą mieć nawet po 250 lat. Najwyższe drzewa w rezerwacie sięgają nawet do 45 metrów ze średnicą do 100 centymetrów. Lasy rezerwatu tworzą między innymi takie gatunki drzew, jak: jodła, buk, dęby i  modrzew polski, który jest najokazalszy i najpiękniejszy na terenie tego rezerwatu. Odnaleziono tu 22 gatunki roślin górskich oraz 20 gatunków roślin objętych ochroną. Występuje tu 70 gatunków porostów oraz 100 gatunków mchów. Rezerwat powołano już w 1938 r. i został potwierdzony w 1953 r. To jeden z najstarszych obszarów chronionych w województwie świętokrzyskim. Buczyny „Świniej Góry” są charakterystyczne dla całego terenu Gór Świętokrzyskich i wykazują wyraźne nawiązania florystyczne do dolnoreglowych lasów karpackich.

Reliktowe chrząszcze, ślimaki i grzyby

Na skutek różnego splotu okoliczności lasy „Świniej Góry” zachowały swój naturalny, a nawet pierwotny charakter. To jeden z najlepiej zachowanych fragmentów lasu w Górach Świętokrzyskich z dużą liczbą martwych drzew leżących i stojących oraz z wieloma drzewami dziuplastymi i w naturalny sposób zamierającymi. Takie właśnie lasy pozwalają na zachowanie się naturalnych procesów kształtujących dawniej charakter prawdziwych puszcz Europy Środkowej. Wysoka lesistość, stare drzewa martwe i żyjące, duża wilgotność i zacienienie, niewielka presja ze strony ludzi, górnicza działalność ludzi około XVIII wieku i jej ślady zachowane do dziś – te właśnie okoliczności pozwoliły na utrzymanie się tu gatunków reliktowych i puszczańskich, znanych z lasów Karpat czy Puszczy Białowieskiej.

Do najbardziej interesujących gatunków w rezerwacie należą: liczydło górskie, trzcinnik owłosiony, lilia złotogłów, pełnik europejski, podkolan biały, kosaciec syberyjski, wawrzynek wilczełyko, mieczyk dachówkowaty, czosnek niedźwiedzi, storczyk plamisty, rosiczka, widłak wroniec, a także znany w województwie świętokrzyskim tylko z paru stanowisk storczyk kruszczyk połabski. Występują tu między innymi zagrożone i rzadko występujące chrząszcze naturalnych puszcz związane z dużą ilością martwego drewna: ponurek Schneidera, wynurt lśniący, zgniotek cynobrowy, zgniotek szkarłatny, pawężnik kniejak, zagłębek bruzdkowany. Pnie martwych drzew stanowią doskonałe siedlisko dla wielu gatunków grzybów w tym rzadko występujących jak na przykład soplówka jeżowata. W świecie ptaków na szczególną uwagę zasługuje zależny od martwego drewna bardzo rzadko występujący w górach Świętokrzyskich dzięcioł białogrzbiety, ale też między innymi puszczyk uralski czy muchołówka mała. Występuje tu też ciekawa, unikalna fauna ślimaków o charakterze górskim z gatunkami reliktowymi. Przy odrobinie szczęścia można tu też spotkać wilki.

Na terenie rezerwatu i w całych lasach suchedniowskich w zagłębieniach pomiędzy wzgórzami zachowały się niewielkie polany porośnięte przez chronione łąki trzęślicowe. Występuje tu jeden z najbardziej zagrożonych wymarciem motyli europejskich – przeplatka aurinia.

Nie wycinać Serca

Dawniej lasy „Świniej Góry” stanowiły ważne zaplecze surowcowe dla lokalnych społeczności zamieszkujących okoliczne wioski. Cennym surowcem było oczywiście drewno, ale też owoce runa leśnego, zioła oraz… wielkie kamienie, które miejscowi zwozili do wiosek i budowali z nich fundamenty swoich domów, stodół i kamienne piwnice, które do dziś są ważnym zimowiskiem nietoperzy.

Przez rezerwat przebiegają szlaki turystyczne i drogi leśne. Las jest mroczny i dziki. Mówią, że wciąż pomieszkują w nim słowiańskie rusałki, świtezianki, utopce i strzygi.

Lasy świniogórskie są niezwykle cenne. Szybko tracimy takie drzewostany, prawie ich już nie ma. Zostało niewiele lasów, w których możemy obserwować i badać naturalne procesy przyrodnicze i gatunki niegdyś powszechne, a dziś na skraju wymarcia. Dlatego jest pilna potrzeba powiększenia rezerwatu i całkowitego zaprzestania wycinania drzew w jego sąsiedztwie.

Łukasz Misiuna