O tym jak niedźwiedzie brunatne „zjedzą” niedźwiedzie polarne

Wokół tajemnicy życia na Ziemi

Gatunkiem wyjątkowym, wzbudzającym zwykle naszą sympatię, jest niedźwiedź polarny (Ursus maritimus). Jest on powszechnie znaną ofiarą zmian klimatycznych, dokonujących się jako efekt ludzkich działań.

Czy jego krewniak niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) jest w równie groźnym położeniu? Zamieszkuje Azję, Europę Północną i Amerykę Północną. W Ameryce Północnej, aż po północny Meksyk, występuje podgatunek niedźwiedzia brunatnego, niedźwiedź grizli (U. a. horribilis).

Duże ssaki drapieżne, takie jak niedźwiedzie, są zwykle dobrymi wskaźnikami do obserwacji i analizy zachodzących zmian klimatycznych i środowiskowych. Obok niedźwiedzia polarnego z Arktyki, niedźwiedź brunatny okazał się gatunkiem modelowym do badań nad zmianami klimatu. Ekologia, fizjologia i behawior niedźwiedzi brunatnych są w dużej mierze zależne od warunków klimatycznych. Wraz ze zmianami klimatu i obserwowanym wzrostem temperatury w okresie zimowym, zauważono że niedźwiedzie modyfikują swoje zachowania. Coraz częściej obserwuje się, że w tym okresie nie hibernują. Ma to swoje poważne konsekwencje. Hibernacja ma u nich charakter przystosowawczy, gdyż w zimie mają one utrudniony dostęp do pokarmu. Zwiększona aktywność niedźwiedzi w czasie zimy może doprowadzić do troficznego niedopasowania. Niedopasowanie troficzne może mieć wpływ na sukces reprodukcyjny, a w konsekwencji na przyszłość gatunku. Zmiany w ekologii, fizjologii i zachowaniu niedźwiedzi, będące skutkiem zmian klimatycznych, mogą mieć również wpływ na relacje człowiek – niedźwiedź, na potencjalnie pojawiające się konflikty czy też postrzeganie i wartościowanie niedźwiedzi przez ludzi (How climate change affects…).

Zmiany klimatu powodują zmianę diety u niedźwiedzi grizzly, które stają się wegetarianami (Deacy et al. 2017). Przestały jeść łososia na rzecz czarnego bzu. Efektem ocieplania się klimatu jest wcześniejsze dojrzewanie jagód. Dojrzewają one w tym samym czasie, w którym strumienie słodkiej wody na wyspie Kodiak na Alasce są przepełnione łososiem. Brunatne niedźwiedzie na wyspie zazwyczaj żywią się najpierw łososiem na początku lata, a następnie borówkami czarnymi w późniejszym okresie sezonu, pod koniec sierpnia i września. Badania wykazały, że podczas bardzo ciepłego lata 2014 r. niedźwiedzie, które tradycyjnie zabijały nawet do 75% łososia, nie były widywane w pobliżu strumieni. Obserwowano je natomiast na wzgórzach, gdzie były zajęte jedzeniem jagód. Taka dieta, w której jest mniej białka, powoduje, że szybciej przybierają na wadze. Biolodzy zwracają, że zmiany wywołane ociepleniem planety są przyczyną niecodziennego zachowania się niedźwiedzi i to może mieć wpływ na cały ekosystem. Odkryli, że modyfikacja diety niedźwiedzi negatywnie oddziałuje na lasy wzdłuż potoków, ponieważ zwłoki ryb nie pojawiały się już w wodzie, w efekcie czego gleba w tym obszarze zubożała. Badania dowodzą, że zmiana klimatu zmienia sezonowe wydarzenia biologiczne, skutecznie zmieniając harmonogram potencjalnych interakcji między gatunkami (Deacy et al. 2017).

U niedźwiedzi zauważono inne ciekawe zjawisko będące efektem ocieplania się klimatu, a mianowicie krzyżowanie się niedźwiedzi brunatnych i polarnych. W ten sposób zwierzęta „walczą” ze zmianami klimatu. To sposób na przeciwdziałanie wymarciu gatunku. Analiza genetyczna naukowców z Arktyki dowiodła, że zauważone mieszańce to krzyżówka dwóch ras, nazywane są pizzlies, grolars lub „capuccino bears”. W gorszej sytuacji jest niedźwiedź polarny. Wraz z ocieplaniem się Arktyki, zanikiem pokrywy lodowej, tundra zajmuje coraz większe obszary. W efekcie tego dochodzi do spotkania się obu gatunków. Liczebność populacji obu gatunków spada wraz z destabilizacją klimatu i krzyżowanie daje im szansę na przetrwanie. Zjawisko to określa się jako „elastyczny wybór partnera” (flexible mate choice). Z tej sytuacji korzystają niedźwiedzie brunatne. Jest ich więcej, terytoria przez nie zajmowane są coraz większe. Wszystko na to wskazuje, że niedźwiedzie grizzli genetycznie „zjedzą” swoich białych krewniaków (Popescu 2016).

Prof. Piotr Skubała

Literatura:
- Deacy W. W., Armstrong J. B., Leacock W. B., Robbins Ch. T., Gustine D. D. et al. 2017. Phenological synchronization disrupts trophic interactions between Kodiak brown bears and salmon. „Proceedings of the National Academy of Sciences” 114 (39): 10432-10437, doi: 10.1073/pnas.1705248114
- How climate change affects organisms (and bears)? globeproject.pl/en/climat-change/how-climate-changes-affect-brown-bear-populations [dostęp 04.03.2023]
- Popescu A. 2016. Love in the time of climate change: Grizzlies and polar bears are now mating, „The Washington Post”, washingtonpost.com/news/animalia/wp/2016/05/23/love-in-the-time-of-climate-change-grizzlies-and-polar-bears-are-now-mating/ [dostęp 04.03.2023]