Aktywiści leśni z całego świata zjechali do Puszczy Białowieskiej

Po raz pierwszy w historii zjazd ruchów leśnych z całej Europy Forest Movement Europe (FME) odbył się w Polsce. Od 12 do 16 czerwca aktywiści dzielili się wiedzą, jak najlepiej chronić leśne ekosystemy.

Do najcenniejszego nizinnego lasu Europy, jakim jest Puszcza Białowieska przyjechało ponad 60 osób z różnych państw i kontynentów. Większość uczestników stanowili aktywiści z Belgii, Niemiec, Portugalii, Włoch, Wielkiej Brytanii, Estonii i oczywiście Polski. Goszczono również osoby ze Stanów Zjednoczonych, Indonezji i Australii. Spotkanie w Teremiskach było współorganizowane przez Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot i jej zagranicznego partnera, organizację Fern.

Organizacje dzieliły się doświadczeniami, jak w obliczu trwających kryzysów: bioróżnorodności i klimatycznego najlepiej chronić leśne ekosystemy. Warsztaty dotyczyły biomasy drzewnej, gospodarki leśnej, bioekonomii, wykorzystaniu nowych technologii w pracy na rzecz lasów i ochronie samej Puszczy Białowieskiej. Nie zabrakło wycieczek w teren. Rozmawiano o tym, jak organizacje mogą odpowiadać na wyzwania, które dotyczą wszystkich lasów takich jak zmiana klimatu, presja ludzka i rozwój sektora bioenergii. Zastrzyk wiedzy przekazali naukowcy badający zagadnienia związane z lasami. Doktor Jędrzej Niklas z Polskiej Akademii Nauk i London School of Economics zaprezentował potencjał jaki mają nowoczesne technologie zbierania danych dla działań związanych z ochroną przyrody. Profesor Bogdan Jaroszewicz, kierownik Białowieskiej Stacji Geobotanicznej Uniwersytetu Warszawskiego opowiedział m.in. jak zmiana klimatu, a z drugiej strony działania człowieka wpływają na Puszczę Białowieską. Prof. Jaroszewicz przygotował także prezentację o wpływie barier na ekosystemy leśne na przykładzie zapory, która dzieli polską i białoruską część Puszczy.

FME było okazją do poznania ludzi o podobnej wrażliwości, których łączy pasja chronienia lasów i przyrody. Sergio Baffoni z Environmental Paper Network zwrócił uwagę na wartość poszerzenia kontaktów wśród leśnych aktywistów: „Spotkania FME są zawsze świetną okazją do nauki i dzielenia się doświadczeniami, a także do nawiązywania właściwych kontaktów z właściwymi ludźmi, których potrzebujesz, aby umożliwić wygrywanie kampanii i wprowadzanie zmian w praktyce. W tym roku spotkanie w Białowieży było szczególnie bogate i odświeżające dla duszy, zwłaszcza ze względu na obecność wielu osób z ruchu oddolnego w Polsce. Resztę dopełniło piękno lasu!”.

Z serca Puszczy aktywiści wspólnie zaapelowali do europejskich polityków o przyjęcie silnego rozporządzenia o odtworzeniu przyrody tzw. Nature Restoration Law. Organizacje zgodnie uważają, że jest to konieczne, by odwrócić trend dewastacji lasów. Około trzy czwarte europejskich lasów jest w równym wieku, 33% ma tylko jeden gatunek drzew (głównie iglaste), a tylko 5% lasów w Unii Europejskiej ma sześć lub więcej gatunków drzew. Ponadto tylko 14% siedlisk leśnych chronionych na mocy unijnej dyrektywy siedliskowej ma właściwy stan ochrony. To co łączy wiele europejskich krajów to wycinki w ostatnich lasach naturalnych i starodrzewach oraz coraz bardziej intensywna gospodarka leśna: pozyskiwanie i wykorzystywanie coraz większych ilości drewna oraz większa liczba harwesterów w lasach. W Finlandii i Estonii od lat nie przyrasta ilość drewna w lasach, Polska zbliża się do tej niebezpiecznej sytuacji. Europejskie lasy przestają też pełnić funkcję pochłaniania węgla. Samo rozporządzenie nie dotyczy jednak wyłącznie lasów, a całej europejskiej przyrody. To w jej imieniu aktywiści leśni wysłali do polityków sygnał SOS.

Pracownia na rzecz Wszystkich Istot przybliżyła uczestnikom historię działań na rzecz ochrony Puszczy Białowieskiej, w tym zakończonej sukcesem kampanii prowadzonej w 2017 r. przez polskie organizacje pozarządowe, sprzeciwiające się bezprawnej decyzji ministra środowiska o wycince. Aktywiści z całego świata słuchali o działaniach podjętych na poziomie krajowym, a także międzynarodowym, które doprowadziły do interwencji Komisji Europejskiej i wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wzywającego do zaprzestania wycinki.

„Udział w spotkaniu Forest Movement Europe był absolutną przyjemnością, ponieważ dał nam możliwość spotkania się z ludźmi, którym bardzo zależy na lasach. Ale to, co naprawdę uczyniło to doświadczenie wyjątkowym, to samo miejsce, zarządzane przez aktywistów i dla aktywistów, oraz lokalizacja, położona obok zapierającej dech w piersiach Puszczy Białowieskiej. Chciałabym podziękować Pracowni za to, że sprawiła, że to doświadczenie było dla wszystkich tak gładkie jak to możliwe i że podzieliła się z nami swoją pracą na rzecz ochrony cennego europejskiego skarbu, jakim jest Puszcza Białowieska” – mówiła Daria Andreeva z Fern.

Pracownia opowiedziała także o wpływie wydarzeń z 2017 r. dotyczących Puszczy Białowieskiej na rozwój ruchów leśnych oraz dalszych działaniach na rzecz egzekwowania prawa europejskiego dotyczącego gospodarki leśnej w Polsce. W tym kontekście Pracownia podzieliła się historią wyroku TSUE dotyczącego polskich lasów z marca 2023 r., który był efektem skargi m.in. Pracowni i który stwierdził uchybienia Polski w wypełnieniu zobowiązań wynikających z europejskich dyrektyw i konwencji z Aarhus (więcej o wyroku pisaliśmy na łamach „Dzikiego Życia” w numerze 4/2023).

Korzenie FME sięgają 1989 r., kiedy grupa europejskich NGO połączyła siły w sprzeciwie wobec japońskich firm niszczących lasy tropikalne. Przez 35 lat istnienia, ta nieformalna grupa ewoluowała, a zakres jej zainteresowania rozszerzył się o lasy strefy umiarkowanej i borealne. W 1995 r. powstał Fern, którego celem jest koordynowanie działań europejskich NGO w kwestii polityk Unii Europejskiej. Fern do dziś pozostaje głównym koordynatorem FME, zapraszając co roku do jego organizacji inną organizację partnerską.

W trakcie FME odbyło się także spotkanie Environmental Paper Network, ważnej globalnej sieci zrzeszającej ponad 150 organizacji działających wspólnie na rzecz transformacji ekologicznej w sektorze papierniczym. Celem koalicji jest bardziej przyjazna środowisku produkcja papieru i wyrobów papierniczych oraz ograniczenie negatywnego wpływu tego sektora na lasy. Spotkanie w Teremiskach było okazją do rozmowy o eksploatacji lasów w różnych częściach świata przez sektor papierniczy.

Aleksandra Wolska

Aleksandra Wolska – studiowała stosunki międzynarodowe w Polsce, w Chinach i Indiach. Zainteresowana globalnymi megatrendami i siecią powiązań człowiek – gospodarka – środowisko – klimat .Wcześniej specjalistka w zakresie transformacji energetycznej w instytucjach państwowych, obecnie zaangażowana w Pracowni na rzecz Wszystkich Istot.

Nature Restoration Law to kluczowy element Strategii Bioróżnorodności Unii Europejskiej, której celem jest zatrzymanie utraty różnorodności biologicznej w Europie. W rozporządzeniu zapisano wiążące prawnie cele poprawy stanu siedlisk przyrodniczych chronionych na mocy prawa unijnego oraz odtwarzania ich tam, gdzie zostały zupełnie zniszczone na skutek działalności człowieka. Rozporządzenie ma ogromne znaczenie dla lasów, nie tylko stawia konkretny cel dotyczący poprawy ich stanu, ale także zakłada poprawę kondycji wszystkich lasów, również tych nie objętych dotychczas żadną ochroną na mocy prawa unijnego. Głosowanie plenarne w Parlamencie Europejskim przewidziane jest na lipiec 2023 r.