Nie ma już wątpliwości, że Lasy Państwowe i sposób zarządzania przez tę instytucję lasami publicznymi w Polsce wymagają głębokiej reformy. Dyskusja nie dotyczy już tego „czy”, ale „jak” i „kiedy” przeprowadzić nowelizację ustawy o lasach. To zresztą nie tylko stanowisko strony społecznej. O potrzebie zmian w Lasach Państwowych mówią po cichu sami pracownicy tej instytucji.

Wycinka lasów uzdrowiskowych wokół Iwonicza-Zdroju. Nadleśnictwo Dukla, wydzielenie 181-B. Fot. Jakub Lenkiewicz, grupa Wspólny Las

Część leśników – szczególnie z młodego pokolenia i pracujących w terenie – nie wierzy w możliwość połączenia pozyskania drewna z zachowaniem funkcji społecznych i ochroną przyrody lasów i krytykuje obecny model gospodarki leśnej. Nie możemy się temu dziwić. Sposób zarządzania lasami publicznymi pamięta czasy komuny i nie przystaje do wyzwań współczesnego świata. Nadal podstawowym zabiegiem przed sadzeniem drzew jest orka gleby, a prace nie uwzględniają wymogów ścisłej ochrony gatunkowej roślin i zwierząt. W ciągu ostatnich 30 lat pozyskanie drewna w Polsce w lasach zarządzanych przez Lasy Państwowe wzrosło ponad dwukrotnie (z 20 mln m³ w 1990 r. do 49 mln m³ grubizny brutto w 2019 r.)¹. Piły nie oszczędzają nie tylko ostatnich fragmentów lasów naturalnych, ale także lasów ważnych dla ludzi jako miejsca rekreacji i wypoczynku. Dowodzi to, że funkcja społeczna i przyrodnicza lasów w każdej sytuacji podporządkowana jest gospodarczej. Jednocześnie Lasy Państwowe są siłą, która skutecznie blokuje wszelkie inicjatywy związane z trwałym wyłączeniem lasów z gospodarki surowcowej np. przez torpedowanie tworzenia nowych parków narodowych (np. Turnicki Park Narodowy) czy rezerwatów przyrody (jak poszerzenie rezerwatu Madohora w Beskidzie Małym). Lasy Państwowe od dekad działają jak „państwo w państwie” i mają monopol na to, co dzieje się z lasami publicznymi w Polsce. Emanacją takiego podejścia jest bycie teflonowym na głos społeczny, a nawet aktywne tępienie wszelkich przejawów krytycyzmu wobec instytucji i obecnego modelu gospodarki leśnej w Polsce. Przedsądowe wezwania i pozwy kierowane są nie tylko do organizacji społecznych, ale nawet do osób indywidualnych.

Społeczeństwo za ochroną lasów

Taka sytuacja nie jest już akceptowana przez Polki i Polaków. Im bardziej Lasy Państwowe starają się założyć knebel na stronę społeczną, tym więcej podnosi się głosów o konieczności przeprowadzenia reformy zarządzania lasami publicznymi. Lasy Państwowe gospodarują majątkiem publicznym – to nasze lasy, nasze dziedzictwo i nasza odpowiedzialność. Widać to wyraźnie w wynikach badań opinii publicznej. Z wykonanych na zlecenie Pracowni na rzecz Wszystkich Istot badań wynika, że Polki i Polacy chcą, by lasy służyły lepszej ochronie przyrody i klimatu. Prawie 75% społeczeństwa chce zmniejszenia powierzchni terenów leśnych, w których prowadzone są wycinki². Ponad 80% społeczeństwa opowiada się za tworzeniem nowych parków narodowych i powiększenia istniejących³, a 84% społeczeństwa chce powiększenia Białowieskiego Parku Narodowego na teren całej Puszczy Białowieskiej⁴. Jak widać mamy w Polsce konsensus społeczny co do konieczności lepszej ochrony lasów.

Piły w akcji

Jak na ironię wydarzeniem, które uruchomiło lawinę społecznych protestów i podbiło słupki statystyk dotyczących konieczności reformy gospodarki leśnej była masowa, nielegalna wycinka Puszczy Białowieskiej w 2017 r. Podniesienie ręki na jedyny wówczas w Polsce przyrodniczy Obiekt Światowego Dziedzictwa UNESCO było wyrazem barbarzyństwa i przyniosło leśnikom ogromne straty wizerunkowe. To od tego momentu tworzy się w Polsce wyraźny i silny ruch społeczny związany z ochroną lasów. Liczba oddolnych inicjatyw dążących do wstrzymania cięć w lasach cennych przyrodniczo, uzdrowiskowych czy o wartościach rekreacyjnych rośnie lawinowo. W chwili obecnej zmapowano ponad 340 takich inicjatyw⁵.

Fala krytyki rozlewa się na Lasy Państwowe w mediach głównego nurtu i wysokonakładowej prasie. Instytucja ta jest rozliczana z dewastacyjnej gospodarki leśnej, budowania politycznych wpływów, opływania w zbytki i wysokie wydatki bez żadnych analiz finansowych. Ale czy spowodowało to jakąś refleksję, publiczne wyznanie winy i obietnicę poprawy? Nie. Lasy Państwowe nie odrobiły żadnej lekcji. Przykładowo w ramach prac nad planem zarządzania Obiektem Światowego Dziedzictwa Puszcza Białowieska Lasy Państwowe domagają się korekty stref ochronnych UNESCO. Prawie 5 tys. hektarów najcenniejszych lasów chronionych w strefie III (zakaz gospodarki leśnej) ma się znaleźć w strefie IV (dopuszczająca gospodarkę leśną), co ma umożliwić Lasom Państwowym wycinkę drzewostanów ponadstuletnich. Nie ma tutaj przypadku. Forsowana korekta stref UNESCO odpowiada lokalizacji wycinek zaplanowanych w projektach Planów Urządzenia Lasu (PUL) na kolejną dekadę. Nowe PUL zostały przedłożone przez leśników do zaopiniowania w Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Białymstoku. Lasy Państwowe nadal planują wycinać najcenniejsze fragmenty Puszczy, pomimo że otworzy to kolejny konflikt o ochronę tego miejsca – zarówno w kraju, jak i na arenie międzynarodowej.

Wycinka lasów uzdrowiskowych wokół Iwonicza-Zdroju. Nadleśnictwo Dukla, wydzielenie 181-B. Fot. Jakub Lenkiewicz, grupa Wspólny Las

Prywatyzacja zysków

Na polskim rynku drewna Lasy Państwowe to niemal monopolista – instytucja ta zarządza ponad 75% powierzchni lasów i pozyskuje ok. 95% drewna w Polsce. Rosną przychody i zysk netto Lasów Państwowych – w 2021 r. przychód wyniósł 10 mld PLN i był prawie dwukrotnie wyższy niż w 2008 r. Zysk netto w 2021 r. osiągnął ponad 700 mln PLN i był ponad trzykrotnie wyższy niż w 2008. Zdecydowana większość (ok. 90%) przychodów Lasów Państwowych pochodzi ze sprzedaży drewna pozyskanego w lasach należących do Skarbu Państwa.

Dochodowe uwłaszczenie się na polskich lasach przez Lasy Państwowe nie przekłada się na godne finansowanie ochrony przyrody. W 2021 r. na ten cel przeznaczyły zaledwie 0,5% swoich przychodów. Co więcej, w latach 2016-2021 suma rocznych wydatków na ochronę przyrody w Lasach Państwowych spadła o 17%. Kto więc traci? Przyroda. Kto się bogaci na wycince i sprzedaży polskich lasów? Pracownicy Lasów Państwowych. Ich średnie miesięczne wynagrodzenie wzrosło w 2021 r. o 15% w stosunku do 2020 r. i wyniosło 9048 PLN brutto, czyli 160% średniego wynagrodzenia w kraju. Dla porównania, przeciętne wynagrodzenie brutto w sektorze prywatnym usług leśnych (wykonującym najcięższą i niebezpieczną pracę przy wycinkach) wyniosło w 2021 r. w przedsiębiorstwach zatrudniających do 9 osób (70% zatrudnionych w tym sektorze) zaledwie 2819 PLN brutto. Nierówności są więc fundamentalne.

Rozdawnictwo kasy

Dodajmy do tego także fakt, że Lasy Państwowe wydają w sposób całkowicie dowolny środki pochodzące ze sprzedaży publicznych lasów na cele niezwiązane z gospodarką leśną – jak np. na wsparcie kościoła katolickiego czy na budowę i modernizację dróg poza lasami. Zakres tych przedsięwzięć budzi poważne wątpliwości, jeżeli chodzi o dopuszczalność ich realizacji, jednakże społeczeństwo, w tym organizacje społeczne, nie mają zagwarantowanej ścieżki prawnej, pozwalającej na zakwestionowanie takich działań w sądzie. Na dokładnie tej samej podstawie prawnej wydawane są zarządzania, które umożliwiają leśnikom: przekazywanie z Funduszu Leśnego środków na program promujący Lasy Państwowe pt. „Drewno jest z lasu”, który w przeważającej mierze wesprze katolickie parafie, promocję Lasów Państwowych przez kluby sportowe czy koła gospodyń wiejskich. Lasy Państwowe na podstawie swoich wewnętrznych zarządzeń wydatkują środki pochodzące ze sprzedaży publicznych lasów na cele niemające często nic wspólnego z zadaniami, do których Lasy Państwowe zostały powołane. Najwyższa pora zakończyć niechlubną erę wykorzystywania pieniędzy z eksploatacji publicznych lasów do budowania sieci wpływów i politycznego poparcia dla Lasów Państwowych.

W tym miejscu wypada zaznaczyć, że wskazane wyżej bolączki dotyczące braku społecznego i instytucjonalnego nadzoru nad działalnością Lasów Państwowych nie dotyczą jedynie okresu, w którym lasy stały się politycznym łupem Solidarnej Polski. Każdy poprzedni rząd – co najmniej za tolerowanie szeregu patologii – jest współodpowiedzialny za uwłaszczanie się Lasów Państwowych na publicznym majątku, gdzie prywatyzacji zysków towarzyszy całkowite uspołecznienie kosztów.

195-letnia jodła wycięta przez Nadleśnictwo Lutowiska w mateczniku niedźwiedzi, w otulinie Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Fot. Inicjatywa Dzikie Karpaty

Reforma teraz!

Jako strona społeczna jesteśmy gotowi na reformę gospodarki leśnej. W 2022 r. w oparciu o zdiagnozowane problemy prawne oraz potrzeby społeczne przygotowaliśmy projekt nowelizacji ustawy o lasach. Jest to pierwsza taka inicjatywa, ponieważ oprócz diagnozy problemu przygotowaliśmy konkretne regulacje prawne gotowe do wdrożenia. Nadrzędnym celem tego projektu jest oddanie naszych lasów przyrodzie i ludziom, przy jednoczesnym zapewnieniu płynności gospodarki leśnej. Dlaczego ta takie ważne? Obecne prawo dające Lasom Państwowym władzę nad 1/4 powierzchni Polski, skutecznie wyłącza nadzór społeczny i kontrolę instytucjonalną nad działalnością leśników. Podczas prowadzenia gospodarki leśnej nagminnie naruszane są wymogi ścisłej ochrony gatunkowej zwierząt, roślin i grzybów – wycinki prowadzone w szczycie sezonu lęgowego ptaków to tylko przysłowiowy wierzchołek góry lodowej. Obecnie w polskim prawie brak jest również jakichkolwiek mechanizmów ministerialnego nadzoru nad działalnością Lasów Państwowych. Co więcej, ujawniliśmy nagminną praktykę prowadzenia wycinek przez leśników bez zatwierdzonych PUL, co stanowi jawne i rażące łamanie prawa krajowego i europejskiego. Obecny model gospodarki leśnej nie spełnia więc kryteriów racjonalnego, zrównoważonego i opartego na wiedzy naukowej i oczekiwaniach społecznych zarządzania terenami przyrodniczo cennymi. Aby to zmienić konieczna jest reforma gospodarki leśnej w Polsce.

Dobre prawo dla lasów

Lasy są ważne – dla ochrony przyrody, dla społeczeństwa i dla gospodarki, dlatego w projekcie wyróżniono 3 obszary tematyczne, których dotyczą zmiany prawne: zapewnienie realnej ochrony przyrody lasów, zagwarantowanie udziału społeczeństwa w decydowaniu o lasach i racjonalne gospodarowanie zasobami leśnymi. Poniżej prezentujemy najważniejsze (ale nie jedyne) postulaty zmian dla rozwiązania problemów zarządzania lasami.

• Stopniowe wyłączenie 20% lasów w Polsce z użytkowania gospodarczego. Zgodnie ze strategią leśną Unii Europejskiej (UE) musimy ściśle chronić wszystkie pozostałości lasów pochodzenia naturalnego i starodrzewy oraz lepiej chronić przyrodniczo cenne lasy. Jest to ważne dla wzmocnienia funkcji społecznej i przyrodniczej lasów oraz zbudowania równowagi wobec dominującej obecnie funkcji gospodarczej. Pomoże w tym wyłączenie 20% najcenniejszych lasów z użytkowania gospodarczego. Skutkiem tego wyłączenia będzie przede wszystkim pozytywny wpływ na ochronę bioróżnorodności oraz atrakcyjności takich lasów dla społeczeństwa. Rosnące możliwości produkcyjne polskich lasów pozwalają zakładać, że w przyszłości będzie można w Polsce pozyskiwać tą samą ilość drewna na mniejszej powierzchni. Dzięki temu stopniowe (do 2030 r.) wyłączanie części lasów z pozyskania drewna nie odbije się negatywnie na pełnieniu przez lasy funkcji gospodarczej w skali kraju, szczególnie jeśli spełnione zostaną postulaty ograniczenia wykorzystania drewna nieprzetworzonego (tzw. biomasa pierwotna) do produkcji energii oraz jego eksportu poza UE.
• Leśnictwo bliższa naturze. W pozostałych lasach użytkowanych gospodarczo należy zmienić model gospodarki leśnej z eksploatacyjnej na bliższą naturze. Gospodarka leśna jest głównym zagrożeniem dla chronionych siedlisk Natura 2000 w Polsce. Ponad połowa z nich znajduje się w niewłaściwym stanie ochrony a stan ochrony aż 30% uległ pogorszeniu. Dla zbudowania w lasach gospodarczych równowagi pomiędzy wycinką drzew a ochroną przyrody w projekcie nowelizacji ustawy o lasach zawarto wytyczne leśnictwa bliższego naturze. Ten rozbudowany i bazujący na doniesieniach naukowych katalog praktyk leśnych ma przyczynić się do tworzenia bardziej zróżnicowanych, bogatszych lasów, które są bardziej odporne na zmiany klimatu a przez to bardziej wartościowe ekonomicznie.
• Ochrona gatunkowa w lasach. Gospodarka leśna jako jedna z nielicznych branż gospodarczych w Polsce nie spełnienia wymogów ścisłej ochrony gatunkowej roślin i zwierząt, co stanowi naruszenie europejskich dyrektyw środowiskowych. Szczególnie jaskrawo widać to w okresie lęgowym ptaków, kiedy w polskich lasach prowadzi się intensywne wycinki – płosząc, niepokojąc, niszcząc siedliska ptaków a nieraz całe lęgi. Tymczasem zakaz wycinek podczas lęgów stosowany jest w miastach a także podczas prowadzenia inwestycji, z budową dróg ekspresowych i autostrad włącznie. Społeczny projekt nowelizacji ustawy o lasach zrównuje obowiązki Lasów Państwowych w tym względzie z innymi branżami korzystającymi ze środowiska – dla odwrócenia negatywnego trendu spadku bioróżnorodności oraz spełnienia wymogów prawa UE.
• Dostęp do wymiaru sprawiedliwości w sprawie gospodarki leśnej. Podstawą prowadzenia gospodarki leśnej są PUL, które zawierają informacje m.in. o liczbie drzew do wycięcia. W efekcie PUL stanowią podstawę do zarządzania 1/4 terytorium Polski, ale jak pokazał przykład Puszczy Białowieskiej nie podlegają one żadnej kontroli sądowej – nawet jeżeli łamią prawo i niszczą przyrodę. Projekt nowelizacji ustawy o lasach daje możliwość zaskarżania decyzji zatwierdzających PUL do sądów administracyjnych, w tym także wstrzymania ich wykonania. Umożliwi to społeczny nadzór nad ochroną lasów oraz pozwoli na rozwiązywanie sporów w polskich sądach, a nie na arenie międzynarodowej.
• Prowadzenie gospodarki leśnej wyłącznie w oparciu o PUL. Prowadzenie gospodarki leśnej w oparciu o PUL to wymóg ustawowy. Co szokujące, nadleśnictwa opiekujące się aż 10% lasów publicznych w Polsce wycinały w nich drzewa bez tych dokumentów, co stanowi naruszenie prawa krajowego i UE. W ten sposób w 2020 i 2021 r. leśnicy wycięli ponad 2 mln m³ drzew, także tych ponadstuletnich, o wymiarach pomnikowych i na obszarach Natura 2000⁶. Społeczny projekt nowelizacji zakłada wprowadzenia regulacji o charakterze karnym, bowiem nielegalne pozyskiwanie przez Lasy Państwowe drewna stanowi sytuację odpowiadającą kradzieży drewna z lasu. Mając na uwadze skalę problemu oraz fakt, że zgodnie z nowelizacją PUL stanie się dokumentem jednoznacznie wiążącym nadleśnictwa, dokonywanie wycinki (a także innych działań z zakresu gospodarki leśnej) bez posiadania decyzji ministra stanowić będzie przestępstwo.
• Wprowadzenie systemu monitoringu i publicznego udostępniania danych o pozyskaniu i wykorzystaniu pozyskanego drewna. Przepływy drewna pozyskanego w polskich lasach są nieprzejrzyste, co ułatwia proceder nielegalnego wycinania i obrotu drewnem. Szacuje się, że aż 7% całkowitego pozyskania drewna w latach 2015-2019 było nielegalne⁷. Dla uszczelnienia systemu i ochrony lasów jako strategicznych zasobów projekt nowelizacji wprowadza obowiązek gromadzenia i publikowania danych o pozyskaniu i wykorzystaniu pozyskanego w lasach drewna. Taki monitoring ukróci nielegalne pozyskanie drewna i zapewni społeczeństwu łatwy dostęp do informacji o planowanych zabiegach gospodarki leśnej oraz przepływach drewna pozyskanego w lasach.
• Zwiększenie finansowania ochrony przyrody przez Lasy Państwowe. Lasy Państwowe czerpią ogromne zyski z wycinki polskich lasów, ale nie przekłada się to na rzetelne wsparcie ochrony przyrody. Projekt nowelizacji ustawy o lasach wprowadza zapis obligujący Lasy Państwowe do przekazywania 2% przychodów uzyskanych ze sprzedaży drewna na rzecz parków narodowych, co pozwoliłoby na znaczną poprawę sytuacji finansowej tych instytucji. Poskutkuje to rozwiązaniem konfliktów w takich miejscach jak Puszcza Białowieska przez zrównanie finansowe Lasów Państwowych i Białowieskiego Parku Narodowego – parki staną się liderami kreowania rozwoju społeczno-gospodarczego regionu.
• Odejście od wspierania spalania pierwotnej biomasy drzewnej w energetyce. W Polsce na przestrzeni ostatnich 15 lat zużycie biomasy drzewnej w sektorze energetyki wzrosło 140 razy. Rośnie także pozyskanie biomasy – za kolejne 15 lat ma wzrosnąć o ponad połowę⁸. Dopłaty do wykorzystywania biomasy drzewnej w produkcji energii prowadzą do zakłóceń na rynku drewna, sztucznie zwiększając opłacalność jej spalania względem wykorzystania do produkcji co uderza w przemysł drzewny. Społeczny projekt nowelizacji ustawy o lasach wprowadza definicję pierwotnej i wtórnej biomasy drzewnej oraz definicję drewna poużytkowego. Projekt wprowadza zakaz wykorzystywania pierwotnej biomasy drzewnej do produkcji energii przez producentów zawodowych i przemysłowych. Jedynie wtórna biomasa drzewna, rozumiana jako pozostałości z przemysłu drzewnego oraz odzyskane drewno poużytkowe może być klasyfikowane jako drewno energetyczne w rozumieniu ustawy o odnawialnych źródłach energii. Drewno nieprzetworzone, zamiast zostać spalone w elektrowni, powinno zostać wykorzystane przez rodzimy przemysł do produkcji trwałych materiałów takich jak meble. To dbałość nie tylko o stabilność branży drzewnej, ale także o klimat i naszą bezpieczną przyszłość – spalanie nieprzetworzonego drewna powoduje większe emisje CO₂ niż spalanie paliw kopalnych.
• Wprowadzenie zakazu eksportu nieprzetworzonego drewna z Polski poza Unię Europejską. W ostatnich 15 latach można zaobserwować wyraźny trend wzrostu ilości nieprzetworzonego drewna eksportowanego z Polski – w 2020 r. ponad 6 razy więcej niż w 2005 r. W 2020 r. poza granice kraju wyjechało aż 11% surowca pozyskanego w polskich lasach, rośnie także eksport do Chin – w 2017 r. 2% całkowitego eksportu nieprzetworzonego drewna z Polski, w 2020 już 44% całkowitego eksportu. Sprzedaż nieprzetworzonego drewna poza granice Polski skutkuje ograniczeniem ilości dostępnego surowca na rynku krajowym, co przyczynia się do wzrostu jego ceny. Należy chronić krajowe zasoby leśne poprzez wprowadzenie zakazu eksportu nieprzetworzonego drewna do krajów niebędących członkami UE. Takie czasowe ograniczenie zostało wprowadzone już w Rumunii.
• Nadzór ministra środowiska nad gospodarką leśną i Lasami Państwowymi. Obecnie ustawa o lasach nie gwarantuje nadzoru ministra środowiska nad gospodarką leśną i Lasami Państwowymi, co potwierdza kontrola Najwyższej Izby Kontroli z 2015 r. Z uwagi na znaczący wpływ gospodarki leśnej na stan ochrony prawie 30% powierzchni kraju oraz stabilność rodzimej branży drzewnej społeczny projekt nowelizacji umożliwia ministrowi wstrzymywanie i uchylanie decyzji i zarządzeń wydawanych przez Lasy Państwowe oraz wprowadzenie jasnego zakazu działalności wykraczającej poza zakres zarządu nad lasami. Szczególnym nadzorem będzie podlegać wykonanie PUL. W przypadku wystąpienia wątpliwości minister będzie mógł wystąpić o bieżącą kontrolę do regionalnego dyrektora ochrony środowiska w zakresie wpływu realizacji PUL na stan ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków. Jednocześnie w przypadku stwierdzenia naruszenia wymogów dobrych praktyk leśnych podczas prowadzenia gospodarki leśnej minister będzie zobligowany do wstrzymania realizacji PUL – w całości bądź w części. Zaproponowane zmiany mają zwiększyć kontrolę nad sposobem prowadzenia gospodarki leśnej i umożliwiać bieżące eliminowanie praktyk, które są bezprawne i mogą powodować zniszczenia przyrodnicze.

Niedaleko Borowinowej (506 m n.p.m.), Iwonicz-Zdrój, 2023 r. Fot. Grzegorz Bożek

Zmiany na plus

Wprowadzając społeczne postulaty nowelizacji ustawy o lasach Polska może zostać liderem w ochronie lasów w Europie i wpisać się w unijne i światowe trendy ochrony bioróżnorodności o których mowa m.in. w unijnej strategii bioróżnorodności i strategii leśnej. Lepiej chroniąc przyrodę i adaptując lasy do zmiany klimatu możemy spowolnić proces utraty różnorodności biologicznej co jest kluczowe aby zapewnić Polkom i Polakom bezpieczeństwo – przez minimalizowanie ryzyka katastrof (tj. susze czy powodzie) czy kolejnych pandemii. Możemy także zadbać o potrzeby społeczne dotyczące lasów tworząc tereny wolne od presji wycinek oraz dając narzędzia do obrony lasów w sądach. Wprowadzenie obowiązku przekazania parkom narodowym równowartości 2% przychodów z dochodowego użytkowania polskich lasów poprawi ich kondycję finansową pomagając w skutecznej ochronie najcenniejszych przyrodniczo obszarów w Polsce. Lepsza ochrona przyrody lasów nie będzie oznaczać spowolnienia gospodarczego. Zamiast spalać drzewa w elektrowniach lub wywozić je do Chin, możemy zagwarantować dostępność surowca dla rodzimego przemysłu drzewnego i utrzymać miejsca pracy. Nowelizacja pomoże także zwiększyć transparentność Lasów Państwowych w życiu publicznym. Wprowadzenie mechanizmów kontroli ministerialnej oraz organów ochrony środowiska nad zgodnością gospodarki leśnej z wymogami ochrony przyrody przyczyni się do zwiększenia instytucjonalnego nadzoru nad jej skutkami dla środowiska przyrodniczego. Nie mniej ważny jest fakt, że przez uwzględnienie społecznych postulatów Polska dostosuje krajowe przepisy do wymogów unijnych dyrektyw środowiskowych oraz konwencji z Aarhus tworząc nowoczesne prawodawstwo. Jak widać społeczna nowelizacja ustawy o lasach jest nie tylko konieczna i oczekiwana, ale jej wdrożenie odbędzie się z korzyścią dla lasów i ludzi.

Kiedy piszę te słowa (koniec lutego 2023 r.) głęboko wierzymy, że zaplanowany na 2 marca 2023 r. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) przyspieszy potrzebne zmiany na rzecz oddania lasów społeczeństwu i przyrodzie. Przypomnijmy, że Komisja Europejska pozwała Polskę do TSUE za niedostosowanie prawa krajowego do wymogów UE w związku z gospodarką leśną. Skarga dotyczy dwóch kwestii – niezagwarantowania wymogów ścisłej ochrony gatunkowej oraz braku prawa do wymiaru sprawiedliwości w zakresie skarżenia decyzji zatwierdzających plany urządzenia lasu. Komisja zdecydowała się wnieść sprawę (C 432/21⁹) przed TSUE w 2021 r. po skardze Pracowni na rzecz Wszystkich Istot, Fundacji WWF oraz Fundacji Frank Bold. Bez względu na wyrok, gospodarka leśna wymaga pilnej i głębokiej reformy. Już w 2024 r. Lasy Państwowe będą obchodzić jubileusz stulecia utworzenia tej instytucji. Poprawa zarządzania lasami publicznymi byłaby prezentem dla nas wszystkich.

Sylwia Szczutkowska

Pracownia na rzecz Wszystkich Istot