Mam wszędzie krewnych pierwszego stopnia

Wokół tajemnicy życia na Ziemi

W przyrodzie obserwujemy proces ciągłego krążenia związków i pierwiastków chemicznych pomiędzy poszczególnymi elementami środowiska, między organizmami żywymi i ich siedliskiem. Nasze ludzkie ciało też uczestniczy w tym obiegu materii. Atomy i cząsteczki tworzące nasze ciało są ciągle wymieniane.

Często możemy spotkać się z opinią, że, co 7-8 lat następuje całkowita wymiana materii w ludzkim ciele. Już w 1953 r. dr Paul C. Aebersold z Oak Ridge Atomic Research Center wykazał, że w ludzkim ciele każdego roku wymienia się około 98% wszystkich jego atomów. Zwracał uwagę, że u człowieka skóra odnawia się każdego miesiąca, a wątroba co sześć tygodni. Błona wyściełająca wnętrze żołądka wymienia się w ciągu zaledwie pięciu dni. Nawet nasze kości nie są tak trwałe ani niezmienne jak moglibyśmy sądzić – stale się zmieniają. Te, które mamy dzisiaj są inne niż kości, które mieliśmy rok temu (Aebersold 1953). Nie do końca potwierdza się ta opinia w świetle współczesnych badań. Okazuje się, że różne tkanki w organizmie zastępowane są w różnym tempie, a niektóre  w ogóle nie ulegają wymianie.

Neurony w korze mózgowej nigdy nie są wymieniane (Bhardwaj et al. 2006). Krystaliny – grupa białek będąca głównym składnikiem białkowym soczewki oka – nie ulegają wymianie w ciągu życia (Lynnerup et al. 2008). Kardiomiocyty (komórki mięśniowe serca) są wymieniane w stopniowo zmniejszającym się tempie, jak się starzejemy. W wieku 25 lat, około 1% tych komórek ulega wymianie rocznie. Wymiana zwalnia stopniowo do około 0,5% w wieku 70 lat. U ludzi długowiecznych, mniej niż połowa komórek kardiomiocytów zostaje wymieniona (Bergmann et al. 2009). Komórki tłuszczowe są zastępowane w tempie około 10% rocznie u osób dorosłych. Wynika z tego, że średnio wymiana wszystkich komórek tłuszczowych następuje co dziesięć lat (Spalding et al. 2008). Imponujące jest tempo wymiany komórek skóry. Nasza skóra gubi 50 tysięcy martwych komórek w ciągu minuty. W ciągu całego życia tracimy 18 kg naskórka. Po zaledwie dwóch, a najdalej czterech tygodniach mamy całkiem nową skórę.

Ważniejsze wydają się konsekwencje filozoficzne tego zjawiska. Powyższe oznacza, że materia budująca nasze ciało znajdzie się w innych częściach przyrody, na przykład w wodzie, dżdżownicy, wróblu, maku polnym czy pokrzywie. Z kolei my nasze ciało w tym czasie utworzymy z materii, która jest obecna m.in. w glebie, marchewce, drzewie, grzybie czy myszy leśnej. Oznacza to, że człowiek i przyroda stanowią integralną całość. John Fowles (angielski pisarz i eseista) podkreślał: „Dopóki przyroda jest postrzegana jak coś obcego, oddzielonego, poza nami a nie w nas, tak długo jest ona dla nas stracona” (Fowles 2000). Ta myśl Fowlesa nabiera szczególnego znaczenia w dzisiejszych czasach, określanych mianem szóstej wielkiej katastrofy, gdy obserwujemy spektakularne wymieranie gatunków, po raz pierwszy spowodowane przez jeden z żyjących gatunków – Homo sapiens.

Mając na uwadze, że nasze ludzkie ciało cały czas podlega wymianie z przyrodą, wieloma istotami pozaludzkimi, że po zaledwie kilku latach zbudowani jesteśmy w większości z materii, która przed chwilą stanowiła część innej formy życia, jakże prawdziwie brzmią poniższe słowa poety Briana Patricka: „Kto jest naszym bliźnim: samarytanin, wygnaniec, wróg? Tak, tak, oczywiście. Lecz jest nim także wieloryb, delfin i las deszczowy. Naszym bliźnim jest cała wspólnota życia, cały wszechświat. Musimy kochać to wszystko jak nasze własne Ja, w istocie jest to nasze Ja. Wszechświat jest zasadniczym podmiotem” (Dowd 1991). Kiedy dotrze do nas to przesłanie, poczujemy się w pełni częścią przyrody, będę spokojny o naszą przyszłością.

Z satysfakcją będę obserwował, jak wdrażamy postanowienia konwencji w sprawie zmian klimatu, konwencji dotyczącej różnorodności biologicznej. Wtedy Europejski Zielony Ład, unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030, Strategia leśna, czy Prawo odbudowy zasobów przyrodniczych zostaną wdrożone bez opóźnień.

Prof. Piotr Skubała

Literatura:
- Aebersold P. C. 1953. Radioisotopes – New keys to knowledge. „Annual Report of the Board of Regents of the Smithsonian Institution”, 219-240.
- Bergmann O., Bhardwaj R. D., Bernard S. et al. 2009. Evidence for cardiomyocyte renewal in humans. „Science” 324 (5923): 98-102. doi: 10.1126/science.1164680.98.
- Bhardwaj R. D., Curtis M. A., Spalding K. L. et al. 2006. Neocortical neurogenesis in humans is restricted to development. „Proceedings of the National Academy of Science” 103 (33):12564-12568. doi: 10.1073/pnas.0605177103.
- Dowd M. 1991. Earthspirit. A Handbook for Nurturing an Ecological Christianity. Twenty-Third Publications, Mystic, Connecticut.
- Fowles J. 2000. The Tree. Vintage, London.
- Lynnerup N., Kjeldsen H., Heegaard S. et al. 2008. Radiocarbon Dating of the Human Eye Lens Crystallines Reveal Proteins without Carbon Turnover throughout Life. „PLoS ONE” 3(1): e1529. doi:10.1371/journal.pone.0001529.
- Spalding K. L., Arner E., Westermark P. O., et al. 2008. Dynamics of fat cell turnover in humans. „Nature” 453(7196):783-787. doi: 10.1038/nature06902.