Lasy do kosza

O negatywnym wpływie na środowisko jednorazowych opakowań wiemy od dawna. Niemniej cała uwaga skupia się na opakowaniach plastikowych i stwarza złudne wrażenie, że opakowania kartonowe / papierowe „szkodzą mniej”. Rzadko myślimy o konsekwencjach zamiany jednorazowo wykorzystywanego plastiku na jednorazowo wykorzystywany papier. A są one ogromne. Przede wszystkim dla lasów.

Zacznijmy od danych liczbowych¹. Zużycie papieru opakowaniowego w latach 1998-2020 wzrosło w Polsce ponad sześciokrotnie, z 19 do 121 kilogramów na osobę. Produkcja pulpy drzewnej wykorzystywanej do wytwarzania papieru urosła o 70% (dane za okres 1998-2021), osiągając poziom 1,75 mln ton. Szacuje się, że tylko w 2021 r. do wyprodukowania pulpy zużyto 6,7 mln m³ drewna, co odpowiada pozyskaniu 15% drewna z polskich lasów.

Jeśli przyjrzymy się produkcji papieru, jaki jest wykorzystywany do wytwarzania opakowań, to w latach 1998-2021 wzrosła ona o 320%, a w 2021 r. 70% wyprodukowanego w Polsce papieru zostało użyte do produkcji opakowań. Co więcej, w 2021 r. sprowadzono do Polski pulpę drzewną, do której wytworzenia potrzebne było ok. 4,4 mln m³ drewna oraz 2,6 mln ton papieru i tektury (w tym 70% do produkcji opakowań). Zapotrzebowanie na opakowania papierowe jest bowiem tak duże, że trzeba importować.

Zastępowanie plastikowych opakowań papierem prowadzi do wzrostu do zapotrzebowania na drewno niezbędne do produkcji papieru. To z kolei wywołuje coraz większą presję na lasy i wiąże się bezpośrednio z ich degradacją. Już teraz większość drewna pozyskiwanego w Polsce jest spalana albo przetwarzana na papier.

Dlaczego o tym piszemy?

Po rewizji unijnej dyrektywy PPWR (ang. Packaging and Packaging Warte Regulations), która miała zmniejszyć ilość odpadów opakowaniowych, będzie mniej plastiku, ponieważ nowe przepisy promować będą jednorazowe opakowania z papieru. Dla lasów to wyrok.

Niestety, ani Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej czy Komisja Europejska, które przez 15 miesięcy pracowały nad zmianą dyrektywy, nie wzięły pod uwagę konsekwencji środowiskowych. Posłuchały za to lobbystów – w „negocjacje” włączył się przemysł opakowaniowy oraz wielkie sieci gastronomiczne sprzedające fast-foody w opakowaniach na wynos. Presja była tak duża, że rozpoczęto śledztwo, czy lobbyści nie naruszyli przepisów prawa. Co ważne, z dyrektywy usunięto ograniczenia dotyczące papierowych i kartonowych opakowań zbiorczych, opakowań do żywności, opakowań na warzywa i owoce, opakowań na produkty toaletowe w sektorze hotelarskim, a nawet opakowań na pojedyncze porcje takie jak przyprawy czy sosy. Za moment nie zobaczymy zatem w hipermarketach owoców i warzyw w plastikowych siatkach czy na plastikowych tackach – wszystko zastąpią tacki kartonowe i pojemniki z papieru.

Dyrektywa PPWR czeka na ostateczne zatwierdzenie Parlamentu i Rady UE. Każde z państw członkowskich może wprowadzić bardziej radykalne przepisy, które będą wspierać zmianę opakowań jednorazowych na wielorazowe, zamiast kreować nowy rynek konsumpcji pod dyktando lobbystów. Czy Polska to zrobi? Czy lasy będziemy wyrzucać do kosza jeszcze bardziej?

Magdalena Gościniak

Magdalena Gościniak – filolożka, humanistka, aktywistka kulturalno-społeczna i leśna, „nowa Ślązaczka” hołubiąca życie lokalne. Mieszka w Zabrzu-Rokitnicy, nieopodal lasu Tiele-Wincklerów, który wraz z mieszkańcami obroniła przed wycinką, angażując ich w konsultacje PUL-u. Przez kilkanaście lat pracowała w kulturze, przez kilka w biznesie. Od stycznia 2024 r. związana z Pracownią na rzecz Wszystkich Istot.

Przypisy:
1. Dane według bazy Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa oraz metodologii szacowania zużycia drewna przez poszczególne sektory przemysłu opisanej w publikacji Wspólnego Centrum Badawczego przy Komisji Europejskiej: Cazzaniga, N., Jasinevičius, G., Jonsson, K. and Mubareka, S., Wood Resource Balances of European Union and Member States – Release 2021, European Commission, 2021, JRC126552.