Wieści ze świata

Nowe zagrożenie dla środowiska

Wielkie centra danych komputerowych w wyniku rosnącego zapotrzebowania dla rozwoju sztucznej inteligencji (AI) stanowią nowe zagrożenie ze względu na ich ogromną energochłonność. Przewiduje się, że te centra danych, które już teraz zużywają około 1,5% światowej energii elektrycznej, podwoją swoje zużycie energii w ciągu najbliższych pięciu lat do około 945 terawatogodzin rocznie. Dla porównania jedna terawatogodzina mogłaby zasilać całą Kalifornię przez półtora tygodnia.

To jeden z powodów, dla których prezydent Donald Trump naciska na zwiększenie wydobycia węgla w Stanach Zjednoczonych. W Appalachach przy wydobyciu węgla ścina się całe szczyty górskie, aby dostać się do złóż, a urobkiem skał płonnych zasypuje całe doliny. Chociaż wiele centrów danych AI jest już zasilanych olejem napędowym lub metanem, to zanieczyszczają one pobliskie, często biedne społeczności, które już cierpią z powodu problemów ze sprawiedliwością środowiskową.

Korporacja medialna The Relevator nakazała swoim dziennikarzom pisać artykuły bez używania AI. Jednocześnie wskazuje się na kilka wyjątków, dla których użycie AI jest etycznie uzasadnione – są to badania naukowe, a także użycie tej technologii w poszukiwaniu rozwiązań pomocnych w obniżeniu energochłonności AI.

(The Relevator)

Bangladesz chroni święte gaje

Bangladesz, chcąc chronić rozproszoną i fragmentaryczną bioróżnorodność na terenie całego kraju, wprowadza na listę wszystkie stare, święte i społecznie ważne drzewa i lasy. Departament Leśny zbiera informacje od mieszkańców z różnych części kraju na temat lokalizacji i szczegółów miejsc, które mają setki lat i są święte dla okolicznych społeczności. 10 lutego 2025 r. rząd wydał publiczne ogłoszenie w tej sprawie. Zgodnie z nim zażądał od ludzi informacji na temat drzew, które mają ponad 50 lat oraz małych fragmentów lasu, które mają wartość społeczną, kulturową lub religijną. Doniesienia medialne wskazują również, że w Bangladeszu rosną takie stare drzewa, zwłaszcza figowce i drzewa mango.

„Otrzymaliśmy już informacje o niektórych z nich, ale niewiele od zwykłych ludzi, wbrew temu, czego się spodziewaliśmy” – powiedziała Syeda Rizwana Hasan, doradca Ministerstwa Środowiska, Lasów i Zmian Klimatu. „Biorąc pod uwagę niewielką liczbę informacji, zaangażowaliśmy teraz wszystkich naszych lokalnych urzędników leśnych w celu zebrania informacji na temat takich starych drzew i świętych gajów, abyśmy mogli je profilować i ogłosić je obszarami chronionymi lub specjalnymi obszarami ochrony” – podkreśliła.

Inicjatywa ochrony świętych lasów, starych drzew i innych społecznie ważnych roślin została podjęta na mocy przepisów Bangladesh Wildlife (Conservation and Protection) Law z 2012 r.

Ponieważ te tereny leśne są w większości na gruntach prywatnych i należą do lokalnej ludności, rząd pracuje nad sformułowaniem wytycznych do zarządzania takimi obszarami.

„Opracowaliśmy już zasady, na podstawie których będą zarządzane wymienione obszary leśne” – powiedział Abu Naser Mohsin Hossain, oficer ds. leśnictwa w departamencie leśnym. „Zgodnie z opracowanymi zasadami, wszystkie zgłoszone obszary leśne, stare drzewa lub święte plantacje będą zarządzane przez komitet kierowany przez członków społeczności dobrowolnie”. Wspólnotowe lasy wiejskie to naturalne lasy utrzymywane przez społeczności tubylcze wokół wiosek w celu zachowania zalesienia, różnorodności biologicznej i ochrony przed wylesianiem oraz utrzymania zaopatrzenia w drewno i bambus. Zgodnie z opracowanymi przepisami, stosunkowo duże obszary leśne (ponad 2 hektary) zostaną uznane za chronione, a pozostałe zostaną uznane za „specjalny obszar ochrony”.

Badania z 2023 r. na temat znaczenia ochrony świętych lasów opublikowane w Conservation Science and Practice mówią, że pomimo niedoceniania takich lasów, przynoszą one korzyści w wielu aspektach, w tym społecznym, kulturowym i religijnym. Ze względu na przypisane im wartości religijne lub społeczne i pozostawienie w nienaruszonym stanie, płaty świętych lasów i święte drzewa są bardziej odpowiednim siedliskiem dla rzadkich i endemicznych gatunków, a zatem lasy te mogą zachować swoją bioróżnorodność przez długi czas. Są również zasobnikami różnych roślin leczniczych. Płaty lasów nietknięte przez wylesianie, zwykle odgrywają rolę w łagodzeniu negatywnych skutków globalnego ocieplenia poprzez kontrolowanie lokalnej temperatury i wychwytywanie dwutlenku węgla, jak podano w badaniach.

Poza Bangladeszem zarządzanie świętymi lasami jest popularną praktyką na całym świecie. Sąsiednie kraje, jak Indie i Nepal, chronią takie fragmenty lasów od dawna. Według rządowych danych całkowita powierzchnia lasów Bangladeszu wynosi 2,6 miliona hektarów, co stanowi około 17,4% całkowitej powierzchni kraju.

(Mongabay)

Plany budowy zapory na czarnogórskiej rzece Komarnica tymczasowo wstrzymane

Rzeka Komarnica będzie nadal swobodnie płynąć przez swój kanion, przynajmniej na razie. Projekt został tymczasowo wstrzymany, ale nie anulowany.

Czarnogórska państwowa firma dostarczająca energię elektryczną wycofała wniosek o kontynuację oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ) dla projektu hydroelektrowni Komarnica. Niestety, Czarnogórska Agencja Ochrony Środowiska (EPA) nie odrzuciła w całości OOŚ dla projektu niszczącego przyrodę, jak zaleciła to komisja ekspertów. Zamiast tego procedura została po prostu zawieszona, pozostawiając szeroko otwarte drzwi dla kolejnej próby realizacji projektu, zwłaszcza przed wejściem w życie zapowiadanej nowelizacji prawa, która powinna umożliwić ominięcie procedur zatwierdzania lub przynajmniej znaczne przyspieszenie ich w przyszłości.

„Ta decyzja nie ma podstaw prawnych i jedynie kupuje czas inwestorowi. To wyraźny przypadek manipulacji proceduralnej i instytucjonalnego unikania odpowiedzialności” – podkreśla Andrijana Mićanović, Sekretarz Generalny Czarnogórskiego Towarzystwa Ekologicznego. „Właściwy organ powinien wydać ostateczny werdykt w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, umożliwiając usunięcie Komarnicy z planu przestrzennego. Zamiast tego pozwolił inwestorowi na taktyczne wycofanie się bez przyznania się do szkody wyrządzonej przez projekt”.

„Obecny rozwój sytuacji to zwycięstwo pyrrusowe, wskazujące, że decyzja wyraźnie narusza interesy natury i społeczeństwa obywatelskiego” – mówiła dr Amelie Huber, kierowniczka projektu Fresh Water w EuroNatur. „Naszym zdaniem EPA powinna skupić się bardziej na tych interesach niż na interesach inwestorów”.

(EuroNatur)

Zwycięstwo prawne dla dobrowolnie izolujących się plemion indiańskich w Ekwadorze

13 marca 2025 r. Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka (IACHR) wydał przełomowe orzeczenie w sprawie ludów tubylczych Tagaeri i Taromenane przeciwko Ekwadorowi. Ta historyczna decyzja pociąga państwo ekwadorskie do odpowiedzialności za wielokrotne naruszenia praw człowieka wobec ludów tubylczych żyjących w dobrowolnej izolacji i nakazuje podjęcie środków w celu ich zadośćuczynienia i przyszłej ochrony. Orzeczenie to stanowi globalny precedens w obronie praw Tagaeri, Taromenane i innych grup tubylczych żyjących w dobrowolnej izolacji. IACHR ustalił, że Ekwador naruszył wiele podstawowych praw ludów Tagaeri i Taromenane, w tym ich prawo do życia, integralności osobistej, własności zbiorowej, samostanowienia, godnego życia, zdrowia, pożywienia, tożsamości kulturowej, zdrowego środowiska, mieszkania, gwarancji sądowych i ochrony prawnej. Te rdzenne społeczności, zamieszkujące głęboko w ekwadorskiej Amazonii, od dawna borykają się z zagrożeniami z powodu działalności wydobywczej i braku skutecznej ochrony terytorialnej. Orzeczenie uznaje te niesprawiedliwości i nakazuje Ekwadorowi podjęcie natychmiastowych działań w celu naprawienia przeszłych szkód i zapobieżenia dalszym naruszeniom.

Aby bronić praw rdzennej ludności i zapewnić jej dobrobyt, sąd nakazał Ekwadorowi: wdrożenie ścisłej ochrony Strefy Tagaeri-Taromenane i regularne przeglądanie jej granic; szanowanie woli narodu ekwadorskiego, który w referendum krajowym opowiedział się za pozostawieniem ropy naftowej pod ziemią w miejscu odwiertu znanego jako Ishpingo-Tambococha-Tiputini; wdrożenie skutecznych środków zapobiegających przyszłym naruszeniom praw i zapewnienie zadośćuczynienia za szkody wyrządzone w przeszłości.

Ta decyzja wzmacnia obowiązek rządów na całym świecie ochrony społeczności rdzennych żyjących w dobrowolnej izolacji i uznania ich prawa do pozostania bez kontaktu. Podkreśla także historyczny dług Ekwadoru wobec plemion izolujących się. Przez dziesięciolecia społeczności te zmagały się z zagrożeniami ze strony przemysłu wydobywczego i niewystarczającą ochroną terytorialną. Nadszedł czas, aby bronić ich prawa do istnienia na własnych warunkach, zapewniając im samostanowienie i przetrwanie dla przyszłych pokoleń. Ochrona praw ludności rdzennej ściśle przekłada się na większą ochronę przyrody na terytoriach, które zamieszkuje.

(Pachamama Alliance)

Opracowanie: Tomasz Nakonieczny