Gościnna przyroda Bielska-Białej

Śląsk

Stowarzyszenie „Olszówka” z Bielska-Białej realizuje projekt „Gościnna przyroda”. Ma on na celu edukację ekologiczną mieszkańców Bielska-Białej oraz społeczną opiekę nad cennymi przyrodniczo obszarami naszego miasta. Pierwszym terenem objętym działaniami „Olszówki” jest Gościnna Dolina – zadrzewiony jar potoku pomiędzy Osiedlem Karpackim a górą Dębowiec.

W granicach administracyjnych Bielska-Białej znajduje się wiele cennych przyrodniczo terenów – górskich i leśnych. Ale poza nimi znajdują się także inne obszary pełniące ważną rolę w utrzymywaniu równowagi biologicznej i klimatycznej – doliny rzek i potoków, zadrzewienia śródpolne, nieużytkowane łąki, pojedyncze drzewa. Są one powszechnie niedoceniane i w związku z tym niszczone i zaśmiecane. Jednak przy odpowiedniej ochronie i promocji mogłyby pełnić funkcje rekreacyjno-turystyczne oraz umożliwiać edukację ekologiczną. Odciążyłoby to obszary górskie od nadmiernej presji turystycznej. 

Jednym z takich obszarów jest Gościnna Dolina. Nazwa pochodzi od przecinającej ją prostopadle ulicy o nazwie Gościnna. Dolina ta jest bardzo urozmaicona pod względem przyrodniczym i krajobrazowym. Składa się z obficie zadrzewionych jarów podgórskich potoków, otoczonych łąkami, zadrzewieniami śródpolnymi i polami uprawnymi. Jest ona w miarę ciągłym korytarzem ekologicznym łączącym zalesione tereny Beskidu Śląskiego z terenami śródmiejskimi.

Brzegi i koryta potoków są rozmaicie ukształtowane, tworząc ciekawą mozaikę siedlisk (zakola, rozlewiska, stawek). Na terenie doliny występują ciekawe zbiorowiska roślinne: grądy – fragmentarycznie urozmaicone bukami, wilgotne olszynki, zbiorowiska okrajkowe, wilgotne łąki ostrożeniowe, półnaturalne świeże łąki kośne. Spotkać tu można wiele ciekawych roślin i zwierząt – wodnych, leśnych i łąkowych. Nierzadko natkniemy się na olbrzymie drzewa o wymiarach pomnikowych.

Położenie Gościnnej Doliny na styku Beskidu Śląskiego i Pogórza Śląskiego oraz jej łatwa dostępność z różnych kierunków predestynują ją do roli terenu służącego edukacji ekologicznej. W dolinie poprowadzono więc ścieżkę przyrodniczo-dydaktyczna prezentującą jej walory przyrodnicze. Jest ona polecana jako miejsce prowadzenia zajęć z biologii i ekologii dla dzieci i młodzieży szkolnej oraz dla wszystkich pragnących poznać Przyrodę.

Dolina jest jednak wykorzystywana przez niektórych okolicznych (i nie tylko) mieszkańców jako dzikie wysypisko śmieci oraz miejsce do odbywania imprez i dzikich rajdów terenowych. W związku z tym jest w dużym stopniu zaśmiecona oraz miejscami zdewastowana. Narażona jest także na rozczłonkowanie zabudową wkraczającą wzdłuż dwóch dróg przecinających w poprzek dolinę.

W waloryzacji przyrodniczej miasta Bielska-Białej teren doliny zaproponowano do objęcia ochroną prawną w postaci zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Gościnna Dolina”. Tę formę ochrony wyznacza się w celu ochrony cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego oraz dla zachowania jego wartości estetycznych. Utworzenie zespołu ograniczy możliwości zniszczenia przyrody i krajobrazu Gościnnej Doliny.

Ochrona doliny (i Przyrody w ogóle) zależy jednak od świadomości ekologicznej społeczeństwa. Jest ona jednak dość niska. Brakuje zarówno świadomości ekologicznych skutków naszych codziennych zachowań i wyborów, jak i wiedzy na temat procesów przyrodniczych w naszym otoczeniu oraz wpływu człowieka na równowagę biologiczną.

Dlatego Stowarzyszenie „Olszówka” rozpoczęło realizację edukacyjnego projektu skierowanego do wszystkich mieszkańców Bielska-Białej, a w szczególności do dzieci i młodzieży bielskich szkół. Głównymi zadaniami projektu są:

• działalność informacyjna – wydanie ulotek, broszur, plakatów oraz publikacja artykułów promujących walory dzikiej przyrody w mieście. W serii „Edukacja bioregionalna” wydano już broszury: „Gościnna Przyroda”, „Chrońmy Płazy”, „Zadrzewienia śródpolne”, „Las naturalny” oraz „Ekologia w moim domu. Konsument ekologiczny”,
• edukacja ekologiczna – przeprowadzanie przyrodniczych warsztatów terenowych; warsztatów czynnej ochrony przyrody; wycieczek przyrodniczych po dolinie dla pobliskich mieszkańców,
• społeczna inwentaryzacja przyrodnicza terenu – wytypowanie pomników przyrody i użytków ekologicznych oraz strażników tych miejsc; wykonanie dokumentacji fotograficznej; stworzenie mapy tras wiosennych migracji płazów, mapy dzikich wysypisk śmieci oraz mapy przerw i barier w korytarzu ekologicznym,
• aktywna ochrona przyrody – akcje sprzątania doliny (z pomocą Urzędu Miejskiego); akcja ochrony płazów w okresie wiosennych migracji; odtworzenie zniszczonych powiązań ekologicznych,
• uzyskanie społecznego poparcia dla powołania zespołu przyrodniczo-krajobrazowego (zbieranie podpisów pod petycją, presja na radnych miejskich).

Przyroda nie należy do anonimowych obywateli, tylko do każdego z nas. Dlatego wszyscy powinniśmy Ją poznać i przyczynić się do Jej ochrony.

Projekt „Gościnna przyroda” jest finansowany przez Fundację Wspierania Inicjatyw Ekologicznych w ramach projektu „Przyroda w mieście” ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie. Wsparcia projektowi udzielają również: Miejski Fundusz Ochrony Środowiska i GW w Bielsku-Białej oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i GW w Katowicach.

Tomasz Kudłacz

Zainteresowanych współpracą prosimy o kontakt:
Stowarzyszenie „Olszówka”, Al. Armii Krajowej 143/231;
43-300 Bielsko-Biała; e-mail: olszowka@free.ngo.pl
Informacje o projekcie na stronie: free.ngo.pl/olszowka/goscinna.htm
Zapraszamy również na stronę: olszowka.most.org.pl

---

Kolumna „Śląsk” jest dofinansowana przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.