Arne Naess (ur. 1912) jest płodnym autorem. Poznanie jego dorobku napotyka jednak na trzy podstawowe przeszkody: nieznajomość języków, w jakich pisze (norweski, niemiecki i angielski), rozproszenie oraz niepublikowanie tekstów. W Polsce jest w zasadzie filozofem nieznanym, na nasz język została przetłumaczona znikoma część jego artykułów, nie ukazała się żadna książka.
Tym bardziej cieszy wydanie w 2005 r. przez oficynę Springer (poprzednio Kluwer Academic Publisher) „The Selected Works of Arne Naess” (SWAN; Dzieła Wybrane) w dziesięciu tomach. Wydawca, określając Naessa jako jednego z najważniejszych filozofów XX wieku, zwraca uwagę na konieczność publikacji jego dzieł w języku angielskim ze względu na ich niedostępność. Wiele rozpraw ukazywało się w trudno dostępnych obecnie czasopismach, albo w ogóle nie były publikowane. Wielu jego książek nie tłumaczono na angielski, a już przetłumaczone nie doczekały się wznowień.
Otrzymujemy zatem narzędzie umożliwiające prześledzenie i wgląd w myślenie Naessa. Efekt końcowy poprzedziło wieloletnie, rozpoczęte w 1994 r. gromadzenie materiałów, tłumaczenie i redagowanie pod nazwą „projekt SWAN”. Istotny udział w tym projekcie obok samego Naessa mieli jego współpracownicy: Harold Glasser, Alan Drengson, Bill Devall, George Sessions i Kit Fai Naess.
Kojarzony głównie z ekofilozofią i to o charakterze radykalnym, Arne Naess jest również filozofem nauki i logikiem. Z refleksji nad fundamentami naszej wiedzy wynikła jego postawa identyfikacji z wszelkim stworzeniem. Istotny w tym względzie wpływ na niego miała „Etyka” Spinozy oraz przykład Gandhiego.
Na około trzech tysiącach stron poznajemy najistotniejsze wątki myśli Naessa. Zawartość tomów przedstawia się następująco (przybliżone polskie tłumaczenia tytułów):
Chociaż z punktu widzenia działacza głębokoekologicznego najbardziej interesujący jest tom X, najobszerniejszy, należy podkreślić, że pozostałe służą prezentacji całego bagażu terminologicznego i koncepcyjnego, jaki Naess zaoferował, a który legł u podstaw jego „ekozofii T”. Ukazują one myślową ewolucję z jej kamieniami milowymi, jak lektura Spinozy i Gandhiego, pobyt w Wiedniu, amerykański behawioryzm, lektura książki „Silent spring” Rachel Carson, aż wreszcie sformułowanie w 1972 r. manifestu głębokiej ekologii. Można mieć tylko nadzieję, że pewnego dnia również polski czytelnik będzie mógł skorzystać z takiego narzędzia w języku polskim. Obecnie bowiem, aby mógł to uczynić musi przejść przez dwie przeszkody: znać język angielski i podołać wysokiej cenie – dziesięć tomów kosztuje aż 1800 euro!
Albert Rubacha
„Wybór pism” można kupić w sklepie internetowym wydawnictwa Springer: springer.com